شهرستان ورزقان

قلعه تاريخي جوشين يا جوشون

یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی است. مرکز آن شهر ورزقان است. جمعیت این شهرستان در سرشماری سال ۱۳۸۵ - ۴۸٫۱۱۲ برآورد شده‌است که ۴٫۰۸۸ نفر از آن یعنی ۵/۸ درصد در مرکز شهرستان ساکن اند.این شهرستان از سمت شرق به شهرستان اهر، از سمت غرب به شهرستان‌های مرند و شبستر . از سمت شمال به شهرستان‌های کلیبر و جلفا و از سمت جنوب به شهرستان تبریز محدود شده‌است. این شهرستان سابقاً یکی از بخش‌های شهرستان اهر بوده‌است. نام دیگر شهرستان ورزقان ارسباران است و این نام به دلیل واقع شدن بسیاری از جنگل‌های ناحیهٔ سرسبز ارسباران در این شهرستان است.

فاصله مركز شهرستان ورزقان تا تبريز (مركز استان) ۷۵ كيلومتر، تا اهر 45 كيلومتر تا شهر خاروانا 62 كيلومتر و تا كناره­هاي رودخانه­ي ارس 88 كيلومتر مي­باشد.

این شهرستان سابقاً از بخش‌های شهرستان اهر و یکی از پهناورترین بخش­های آذربایجان­شرقی بود كه در دهه­ي 60و در تقسیمات جدید کشوری تجزیه و تعداد روستاهای بخش از 300 روستای تابعه به حدود 110روستا کاهش یافت.

در تقسيمات مذكور، بخشی از منطقه­ي دیزمار (دیزمار غربی) به مرکزیت سیه­رود از ورزقان جدا و به جلفا ملحق شد. دهستان خواجه به بخش ارتقا يافته و به همراه دهستان مواضع­خان به هریس پيوست.

همچنين روستاهاي آناخاتون، اسپيران، باباباغي، گلوجه و ... نيز جزو شهرستان ورزقان بودند كه از اين شهرستان منفك و به شهرستان تبريز الحاق شده­اند.

شهرستان ورزقان داراي دو بخش مركزي و خاروانا مي­باشد. بخش مركزي شهرستان داراي چهار دهستان به نام­هاي اوزومدل شمالي، اوزومدل جنوبي، سينا و بکرآباد و بخش خاروانا نيز داراي سه دهستان ديزمار مرکزي، جوشين و ارزيل مي­باشد.

مرکز شهرستان ورزقان، شهر ورزقان مي­باشد و جمعیت آن براساس سرشماری سال ۱۳۸۵ حدود ۴۸۱۱۲ برآورد شده‌ است که ۴۰۸۸ نفر از آن یعنی 5/8 درصد در مرکز شهرستان ساکن­اند.

آب و هواي ورزقان در تابستان معتدل تا گرم و در زمستان سرد و يخبندان و پربرف است. به عبارت ساده­تر، به طور کلي ورزقان منطقه­اي کوهستاني است و اطراف آن را کوه­هاي آق داغ، مشکعنبر، کامتال، جوشون، جله­داغ، ايري­داغ، کيامکي، خاروانا و پيرسقا فرا گرفته­اند. همين امر سبب شده تا كشاورزي و دامداري در اين شهرستان رونق بيشتري داشته باشد، بگونه­اي كه همه ساله ورزقان در فصل تابستان شاهد حضور دام­هاي عشاير قره­داغ است. شهرستان ورزقان در توليد عدس مقام اول استاني و در توليد عسل مقام سوم را به خود اختصاص داده است.

باغداري ديگر منبع درآمد اهالي اين شهرستان است كه در برخي روستاهاي اين شهرستان رونق دارد. سيب، گلابي، گيلاس، گردو و زردآلو از مهمترين ميوه­هاي توليدي اين شهرستان محسوب مي­شوند. در سال­هاي اخير كاشت درخت صنوبر و پرورش ماهي­هاي سرد آبي نيز در شهرستان ورزقان رونق يافته است بطوري كه هم اكنون چندين واحد پرورش ماهي در اين شهرستان فعاليت دارند.

واقع شدن بخش اعظم جنگل­هاي ارسباران در ورزقان سبب شده تا اين شهرستان يكي از مناطق جذاب براي گردشگران تبديل شود.

 مناطق گردشگری وصنعتی

• قلعه جوشین
• منطقه چیچکلی
• مسجد جامع خاروانا
• امامزاده سيدخليل جوشون
• كتيبه­ي سقندل
• حمام کردشت
• کارخانه مس سونگون 
• روستا و قلعه کاسین
• كتيبه سغندل
• آبشار گل آخور 
• خانه امير ارشد در روستاي آبخواره
• آغجه قلعه
• سد ورزقان (زرآباد)
• روستاي آستمال
• روستاي كرينگان
• ييلاق مشك عنبر
• روستای طرزم
• رود خانه القنا چاي
• تپه ها و محوطه تاریخی ورزقان
• آرامگاه‌هاي تاريخي كرويق

معادن شهرستان ورزقان

شهرستان ورزقان از حيث معادن بسيار غني است. اين شهرستان با قرار گرفتن بر روی کمربند آلپ ـ هیمالیا دارای اندیس‌های متعدد مس و عناصر فلزی دیگر نظیر سرب، روی و آهن می‌باشد. کمربند یاد شده از کوه‌های آلپ در اروپای‌غربی شروع شده و پس از عبور از کشورهای اروپای‌شرقی از ناحیة مرزی جلفا وارد ایران می‌شود و در نهایت با عبور از کشورهای پاکستان و هندوستان به کوه‌های هیمالیا ختم می‌گردد. در ناحیه­ي ورزقان بر روی این کمربند بیش از30 اندیس معدنی مس شناسایی شده است.

کانسار مس سونگون كه در شمال ورزقان قرار گرفته است، بزرگترین اندیس مس در شمال‌غرب ایران است. این کانسار یکی از بزرگترین کانسارهای مس دنیا بوده و قابل مقایسه با معادن دنیا مانند بینگهام در آمریکا، چوکی کوماتا در شیلی است.

تاكنون 26 پروانه اكتشاف معادن فلزات پايه با اولويت مس در استان به ثبت رسيده است كه بيشتر آنها در شهرستان­هاي ورزقان، اهر، كليبر و هريس واقع شده­اند.

همچنين در مناطقي از شهرستان ورزقان معادن فلزات پايه با اولويت طلا كشف شده­اند كه مهمترين آنها معادن شرف­آباد و هيزجان، آتش‌خسرو، استرگان، اندريان و ميوه‌رود مي‌باشند.

مولبیدن به طور عمده در کانسار مس پورفیری سونگون به همراه مس مشاهده می‌شود ولی به همراه مس و به صورت محصول فرعی در کانسارها و اندیس‌هاي زندآباد و چشمقان نیز دیده شده ‌است.

منبع:

http://varzgan.com

 http://www.eachto.ir

http://varzegan.ershad-as.ir

گردآورنده:

کاوه ملک میرزایی