شهر گلپایگان

پل سوم شهر گلپایگان

گلپایگان از شهرهای قدیمی ایران است. در اواخر سلسله ساسانیان "گردپاذگان" نام داشت كه معرب آن "جرج باذكان" و بعدها به "جرفاذقان" تبدیل شده است. عده ای از جغرافی دانان اسلامی، از جمله حمدالله مستوفی، نام آن را " گلبادگان" ضبط كرده اند كه به معنی گل آبادگان است. از مهم ترین آثار تاریخی این شهرستان مسجدجامع است كه از یادگارهای محمد بن ملكشاه سلجوقی (اوایل قرن ششم هجری) است. كتیبه های متعددی دارد.

مکان های دیدنی و تاریخی

• مسجد جامع گلپایگان
• ارگ تاریخی گوگد
• مناره دوران سلجوقی
• آرامگاه هفده تن 
• سنگ نگاره‌های قرغاب
• آرامگاه سید السادات
• شير سنگي کنار مناره گلپايگان
• مسجد حجته السلام
• مسجد جامع سراور
• بازار چهار سوق
• پل رودخانه گلپایگان (پل قاضی زاده)
• زیارتگاه حضرت صالح پیغمبر
• مسجد جامع سلجوقی - گلپایگان

كوهستان های گلپايگان را مراتع سرسبز و ييلاقی تشکيل می دهند که همراه با رودخانه ها ی منطقه چشم انداز طبيعی زيبايی به وجود می آورند. پيشينه تاريخی و کهن شهرستان گلپايگان، سبب وجود مساجد قديمی و مراکز عبادی اسلامی در اين شهرستان شده که علاوه بر تقدس و قدمت طولانی آن ها معماری خاص نيز از ويژگی های اين مکان ها است.  

 صنايع و معادن

صنايع كارخانه ای شهرستان گلپايگان، كارخانه پنيرسازی، ماشين سازی، توليد پوليكا، توليد دانه طيور، موزاييک سازی، سنگ بری و توليد گچ است. هم چنين با احداث سد سنگی روستای اختخوان در 1335 زمين های زيادی به زير كشت رفت. 

کشاورزی و دام داری

كشاورزی در اين شهرستان به گونه سنتی است، ولی درسال های اخير تراكتور و خرمن كوب هم به كار گرفته می شود. فرآورده های كشاورزی شهرستان گلپايگان، عبارتند از : گندم، نخود، ‌آفتاب گردان، لوبيا، عدس، ماش، ‌كنجد، سيب زمينی، ‌سبزی، چغندر قند، هويج، كدو، ‌بادمجان، فلفل، خربزه، هندوانه، گرمك، طالبی، خيار، انگور، شبدر و يونجه. باغداری نيز در اين ناحيه رونق دارد و گونه های گوناگون ميوه مانند سيب، گلابی، گيلاس، گردو، آلبالو، بادام، و … در آن يافت می شود. هم چنين دام پروری و مرغ داری سنتی و علمی در اين شهرستان رواج داشته و بسياری از مردم اين منطقه به پرورش دام های گوسفند، بز، گاو و طيور اشتغال دارند.  

 مشخصات جغرافيايي

شهر گلپايگان، مركز شهرستان گلپايگان، با پهنه ای حدود 3 هزار و 360 هكتار، در باختر استان اصفهان، در مسير راه خمين – خوانسار، در 33 درجه و 27 دقيقه و 15 ثانيه پهنای شمالی و 50 درجه و 17 دقيقه و 15 ثانيه درازای خاوری نسبت به نيمروز گرينوبچ و بلندی يك هزار و 830 متر از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان از سوی شمال و باختر به استان مركزی، از خاور به شهرستان برخوار و ميمه و از جنوب به شهرستان خوانسار محدود است. هوای گلپايگان معتدل و خشك بوده و بيش ترين درجه حرارت در تابستان ها 37 درجه سانتی گراد بالای صفر و كم ترين آن ها در زمستان ها 10 درجه زير صفر است. ميانگين باران ساليانه گلپايگان 300 ميلی متر می باشد. شهرستان گلپايگان از نواحی نيمه بيابانی است و به دليل نزديكی به كوير مركزی، بارندگی آن كم و دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم است. در اثر دگرگونی درجه حرارت بادهادی شديد در روی زمين می وزد كه گاهی تا چندين روز ادامه دارد. ( برای اطلاعات بيش تر نگاه کنيد به اطلاعات جغرافيايی گلپايگان ) 

 وجه تسميه و پيشينه تاريخي

گلپايگان از شهرهای كهن و بخشی از شهرهای مركزی ايران است، كه پيوسته گاهواره فرهنگ و دانش بوده است. شهر گلپايگان در اصل « ورتپاتکان » به معنی شهر يا سرزمين ورتپات بوده که يكی از نام های ايران نيز می باشد. سپس به مرور زمان «وردپاتكان»، «وردپاذكان»، «گردپاذكان»، «گلپادگان» و سرانجام «گلپايگان» شده است. ورد يا وارد، به معنی گل سرخ فارسی است و در نتيجه تغييراتی كه از روی قواعد زبان شناختی در آن روی داده، واژه ورد تبديل به « گل » شده است. پات از مصدر پاييدن، به معنی نگاهبانی كردن است. و « وردپات » گل نگاهدار معنی می دهد. پات پس از مدتی « پاذ» و سرانجام تبديل به « پای » شده است. واژه « كان » كه سپس « گان » گرديده در آخر نام شهرها و آبادی های بسياری چون اردكان، زنگان، ارزنگان و ارزنكان … آمده است. گلپايگان‌در اواخر دوران ساسانی از جايگاه تاريخی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و استراتژيك ويژه ای برخوردار بوده و گردپاذكان نام داشته است. شهر گلپايگان در دهه های نخستين سده نخست هجری قمری به دست مسلمانان افتاد و از آن پس در قلمرو امويان، عباسيان، صفاريان، ديلميان، سلجوقيان، خوارزم شاهيان، مظفريان و ايلخانيان مغول قرار داشت. شهر گلپايگان در روزگار فرمانروايی صفويان از مراكز مهم علم و ادب بوده است.

منبع: 

http://www.hamshahrionline.ir

http://hyatzadhe.parsiblog.com

http://www.farsnews.com

 گردآورنده: 

کاوه ملک میرزایی