شهر نائین
مسجد جامع نائين
نايين از شهرهاي ايران باستان و يکي از ولايت‌هاي پنج گانه استان (کوره) فارس، يعني پايتخت هخامنشيان بوده است. در زمان گسترش اسلام مردم نايين به اين دين گرويدند. در قرن پنجم ه.ق نايين مانند ساير شهرهاي اصفهان مورد توجه قرار گرفت و در زمان حکومت سلطان محمد خدابنده (الجايتو) و غازان خان در نايين آثار با ارزشي چون مسجد بابا عبدالله، عمارت امامزاده سلطان سيد علي و مناره مسجد جامع اين شهر ساخته شد. در قرن هشتم در جنگلي که ميان ملک اشراف، با امير مبارزالدين در گرفت و به شکست اشراف انجاميد، نايين و مردم آن آسيب فراوان ديدند. در اوايل قرن دهم ه. ق سران آق قويو نلو در حوالي نايين با يکديگر به ستيز برخاستند که از رهگذر اين جدال‌ها، شهر پريشان شد و ويراني بسيار ديد. در دورۀ صفويان نايين رونق يافت. دراين دوره، باروي شهر مرمت شد و بناهايجديدي در آن احداث گشت. در سال 1000ه.ق هنگامي که اصفهان به پايتختي ايران برگزيده شد نايين که در زماني تابع يزد بود، در محدوده اداري اصفهان جاي گرفت. از وقايع مهم دوران صفويه در نايين دعواي نعتي و حيدري بود که اين اختلاف‌ها در عصر مشروطيت هم ادامه يافت. با سقوط اصفهان به دست افغان‌ها (در سال 135 ه.ق) شهر نايين که بر سر را ه سربازان مهاجم قرارداشت، بسيار آسيب ديد ولي بر اثر مقاومت مردم نايين، شهربه دست افغان‌ها نيافتاد، در اين زمان گروهي از سادات طباطبايي ساکن اصفهان و زواره به نايين کوچ نمود ودر دورۀ قاجار نايين مورد بي‌مهري پادشاهان وقت قرار گرفت. در اين دوره نايين سخت آشفته و نا امن گشت زيرا دراين زمان نايين يا صحنه جنگ شيخي‌ها و «بالاسري» ها و يا ميدان نزاع‌هاي حيدري و نعتي بود که در دوره صفويان در تمامشهرهاي ايران آغاز گشته و دامن زده مي‌شد و همچنين محل تاخت و تاز ياغياني همچون نايب حسين کاشي بود. در سال 1327 شمسي نايين رسماً شهرستان اعلام شد و بخشداري آن به فرمانداري تبديل گشت. از نايين مردان بزرگ و نامداري برخاسته که هريک در علوم و فنون مختلف جايگاهي بس بلند يافته‌اند و از اين رهگذر نايين بخصوص در تاريخ يکصد ساله اخير ايران نقش بسيار زيادي داشته است. از اين رو همواره براي اين منطقه منزلتي بيش از يک شهرستان معمولي قائل بوده‌اند چنانچه بر اثر خاندان پيرنيا حتي در قانون اساسي پس از مشروطه اين شهر ر ا از شرط حد نساب نفوس براي بر خوداري نماينده‌اي مستقل در مجلس شوراي ملي معاف کرده بودند. يکي از فرزندان بزرگ اين سرزمين دکتر حسين فاطمي است که در نهضت ملي شدن نفت تا آخرين نفس پايمردي کرد و به دکتر مصدق وفادار ماند و جان و سر را در راه آزاديخواهي فدا کرد.
مکان های دیدنی و تاریخی
موقعيت جغرافيای طبيعی:
موقعيت: شهرستان در 52درجه و 35دقيقه تا 55درجه و 2دقيقه طول شرقي جغرافيايي و در 32درجه و 30دقيقه تا 34درجه و 15دقيقه عرض جغرافياي در فاصله 145 کيلومتري شرق مرکز استان قرار دارد. شهرستان نايين از شمال به استان سمنان، از شرق به استان خراسان، از جنوب به استان يزد و ازمغرب به شهرستان‌هاي اردستان و اصفهان محدود مي‌شود. اين شهرستان با مساحتي برابر35927/8کيلومتر مربع وسيع‌ترين شهرستان استان است. اين شهرستان در حال حاضر شامل دو بخش مرکزي وانارک و دو نقطه شهري به نام نايين و انارک و چهار دهستان شامل کوهستان به مرکزيت روستاي بلان، بهارستان به مرکزيت روستاي کجان، بافران به مرکزيت روستاي بافران، لاي سياه به مرکزيت روستاي هماباد، چوپانان به مرکزيت روستاي چوپانان، انارک يك بخش از شهرستان نايين هست. وجه تسميه نایین درباره نام نايين سخنان بسيار گفته‌اند که همگي سست و بي‌اساس‌اند. از جمله اين که گفته‌اند نام نايين از گياهي باتلاقي به نام «ني» برگرفته شده، يا يهودياني که از اورشليم به مشرق زمين کوچانده شدند، اين شهر را به ياد موطن خويش بنا کرده و بدين نام خوانده‌اند و... وليکن آنچه مسلم است عناويني چون «شهر مساجد»، «قصبه طيبه»، «مدينه العرفا» و... که براي نايينبرشمرده شده نشان دهنده اهميت اين شهر در دوره‌هاي مختلف تاريخ بوده است. آب و هوا:شهرستان نايين داراي آب و هوايي کويري است و اختلاف درجه حرارت شب و روز در فصول سال کاملاً محسوس است و بارش آن بسيار کم و تابستان‌ها طولاني و بدون باران است. انارک از بخش‌هاي شهرستان نايين، داراي آب و هوايي گرم و خشک است روستاي نيستانک از روستاي مهم منطفه در کنار جاده نايين – اردستان و بر سر راه ترانزيت تهران – بندرعباس واقع شده است. اين روستا در موقعيت بسيار مناسب ارتباطي قرار دارد و جزء اقليم بياباني سرد و يا معتدل است و در تابستان‌ها با کمبود شديد آب روبرو است. رودها: منطقه به دليل شرايط خاص اقليمي از داشتن رودخانه و چشمه بي بهره بوده و فقط يک رودخانه فصلي کم اهميت از حدود 5 کيلومتري شمال خور مي‌گذرد. کوه‌هاي مهم: کوه قابل توجهي در اين شهرستان به چشم نمي‌خورد. در بخش انارک تنها کوه نسبتا مرتفع، کوه دره انجيل است که 2438 متر ارتفاع دارد. کوه منفرد عزيز آباد نيز در 5 کيلومتري شمال شرقي روستاي نيستانک نيز رشته کوه‌هايي به نام چهار گنبد واقع است. غارها: در انارک غارهاي متعدد وجود که بيشتر آنها ناشناخته مانده فقط غار ميله در نزديک «چاه خربزه» شناخته شده است. در نزديک چشمه آب قديمي انارک نيز غاري وجود دارد که درب آن بسته است. اي بسا که اگر آن را بگشايند ناشناخته‌هايي از آن شهر براي باستان شناسان آشکار گردد. دشت و کوير: بخش عمده شهرستان نايين سرزميني کويري است که يکي از زيباترين جاذبه‌هاي طبيعي اين شهرستان محسوب مي‌شود. در جاي جاي کوير تپه‌هاي بزرگي از ريگ پديد آمده که هر يک به نامي شهرت دارد. از اين جمله آنها ريگ جن يکي از زيباترين و در عين حال خطرناک‌ترين مناطق کوير است. همچنين صحنه‌هاي زيبا وافسون‌گر سراب از جلوه‌هاي بديعي است که تنها در اين مناطق کويري مي‌توان يافت. شب‌هاي كوير و نيز غروب كوير نيز زيبايي‌هاي منحصر به خود دارد. بيشه وجنگل‌ها: در منطقه کويري نايين جنگل و بيشه به مفهومي که شناخته مي‌شود موجود نيست. اما در اين سرزمين جنگل‌هايي هست که تنها به اين منطقه اختصاص دارند. جنگل تاق و جنگل گز. جنگل‌هايي با زيبايي منحصر به فرد.
کشاورزي و دامداري:
اقتصاد نايين از دورترين روزگار بر کشاورزي و صنايع دستي متکي بوده است. اما از آنجا که نايين شهري گرم و خشک است، با کمبود آب روبروست و همان مقدار آب هم فوق‌العاده شور است، از اين‌روکشاورزان ناچار به مبادرت به کاشت درختاني کرده‌اند که به آب کمتري نياز داشته باشد. به همين خاطر بيشتر باغ‌هاي نايين را درختان انار و پسته تشکيل مي‌دهد و دامپروري نيز در حد تأمين احتياجات روزمره مردم رايج است. همچنين در اين منطقه، گوسفند بيشتر از ساير دام‌ها پرورش مي‌يابد.
معادن: در سطح شهرستان، به ویژه در شهر انارک معادن قدیمی کهنی وجود دارد که بسیاری از آنها معادنی باستانی هستند. این معادن به نام معدن شدادی (منسوب به شداد پادشاه مستبد اساطیری و باستانی) مشهورند. این معادن در زمان باستان گشوده شده و مورد بهره برداری قرار گرفته و رها شده اند که مهمترین مشخصه آنها حالت مورب این معادن است که با شیبی 45 درجه‌ای از سطح زمین به طرف عمق حفر شده‌اند. در روزگار باستان از این معادن نقره استخراج می‌کرده‌اند که هنوز هم کوره‌های ذوب و نیز سر باره‌های آنها باقی است. از جمله معادن جدید، معادن طالمسی و سرب نخلک از معروف‌ترین و مهمترین معادن شهرستان نایین‌اند که در زمینه استحصال مس و طلا فعالیت دارند.
عبا بافی: از صنایع رایج و معتبر نایین عبا بافی است. عبا بافان، محصول خود را از کرک و پشم شتر در رنگ‌های زرد، مشکی، سرخ و خرمایی می‌بافند. مهمترین مرکز عبابافان نایین در محمدیه قرار دارد. کارگاه‌های این عبابافان و نیز نحوه کار آنها یکی از جاذبه‌های تماشایی این منطقه محسوب می‌شود.
قالی بافی: قالی و قالی‌بافی با نام نایین پیوند خورده و قالی بافی از مشاغل اساسی مردم نایین به شمار می‌رود. در انارک قالی و قالیچه‌هایی با طرح نایین و نقشه‌های افشان و ترنجی و بته‌ای بافتهمی‌شود.
بافت شهری:
بافت نايين: يکی از زیباترین جاذبه‌های شهرستان نایین بافت شهری یا روستایی مناطق مسکونی آن است. این بافت ترکیب چشم نوازی از خط و منحنی‌ها است. دیوارها پشت بام‌های گنبدی پیچ در پیچ. چنانچه در کوچه پس کوچه‌های نایین در خاطراتی گنگ و دور مانده غوطه ور می‌شویم و احساسی مبهم و ناشناخته گام‌هایمان را کند می‌کند تا صدای کسی را درون خیال و خاطره‌های خود بشنویم و از کوچه‌های نایین دل نمی‌کنیم.
بافت محله محمدیه چشم انداز خاطره‌های دیروز: محله محمدیه از جذاب‌ترین مناطق بخش مرکزی نایین است. این محله به موقعیت و نمای زیبا مورد توجه گردشگران است. در مرکز این محله تپه‌ای قرار گرفته که بر بالای آن قلعه زیبای آشورگاه ساخته شده است. در پایان تپه کارگاه عبا بافی در دل زمین کنده شده‌اند و مرد سالخورده در این کارگاه به بافت عبا مشغولند. مردم محل این کارگاه را «سرداب» می‌نامند. محله محمدیه دارای سبط‌های متعدد و گذرها و گنبدهای زیبا و بناهای تاریخی بسیار است. جاذبه‌های فرهنگی – هنری- عبا بافی- از صنایع رایج و معتبر نایین عبا بافی است. عبا بافان، محصول خود را از کرک و پشم شتر در رنگ‌های زرد، مشکی، سرخ و خرمایی می‌بافند. مهمترین مرکز عبابافان نایین در محمدیه قرار دارد. کارگاه‌های این عبابافان و نیز نحوه کار آنها یکی از جاذبه‌های تماشایی اینمنطقه محسوب می‌شود.
زبان و گویش محلی
مردم نایین به زبانی سخن می‌گویند که باز مانده زبان ایران باستان و (پهلوی) است. گویش مردم انارک همانند گویش نایینی است شاید امنیت این این منطقه در دل کویر باعث شده که از حملات یاغیان تاریخ در امان بماند و لهجه خوری کمتر دستخوش تغییر تحول قرار گردد.
لباس‌ها و پوشش‌ها و آرایه‌های محلی
پوشاک، لباس مردم نایین نیز همچون سایر شهر هاست. اما برخی روستاها به ویژه مناطق شرقی نایین کشاورزان لباس سنتی قدیم بر تن می‌کنند. این پوشاک شامل پیراهن ساده سفید، بدون یقه و شلوار مشکی و ساده است. غذاهای بومی، میوه‌ها، شیرینی‌ها و ترشی و تنقلات محلی: در منطقه نایین غذاهای بومی چون آش جو و نیز تولیدات محلی چون نان محلی و... وجود دارد. سوغات نایین نیز در درجه اول صنایع دستی آن از جمله عبا، فرش و.... سپس غذاهاي بومي است
منبع:
http://isfahan.irib.ir
http://basijkomeil.blogfa.com
http://seeiran.ir
گردآورنده:
کاوه ملک میرزایی | 
