نجف آباد
پارک فیروزه - نجف آباد (عکس مجید رستمی نیا)
در شهرستان نجف آباد صنايع دستی زيبا و با ارزشی توليد می شود که مهم ترين آن ها قالی بافی است كه از شهرت خوبی برخوردار بوده و ارزش صادراتی دارد. بعد از کشاورزی، قالی بافی مهم ترين رشته اقتصادی منطقه است که اين مساله نشان گر اهميت اقتصادی اين صنعت دستی است. از ديگرصنايع دستی اين شهرستان قاليچه، گليم وجاجيم را می توان نام برد که به حد وفوردراين شهرستان بافته و صادرمی شوند. قلم كار، ورشوسازی، چاقوسازی، قفل، اسلحه سازی و ساخت كارد و چنگال نيز از ديگر اقلام صنايع دستی اين شهرستان هستند. قالی های طرح نجف آباد بيش تر با نقش های افشان، لچک ترنج و محرابی بافته می شوند و از اقلام صادراتی نجف آباد و هم چنين ايران به شمارمی روند. پارچه بافی، كرباس بافی، لوده بافی، تخت كشی، گيوه بافی، پنبه دوزی، نمد مالی، كلاه مالی و چين گری از ديگر صنايع دستی اين منطقه است.
مکان های دیدنی و تاریخی
صنايع و معادن
در شهرستان نجف آباد صنايع نقش ويژه ای داشته و نيروی كار بسياری را وارد كارخانه ها و كارگاه ها ساخته است. صنايع ماشينی اين شهرستان، ذوب آهن، صنايع فولاد، پلی اكريل، پالايشگاه و صنايع نظامی است، و در زمينه صنايع کارخانه ای صنايع زير در فعاليت هستند: كارخانه های ريسندگی و بافندگی، سنگ بری، كاشی سازی، كارخانه داروسازی، صنايع غذايی، چراغ گاز، صنايع خوراكی، و… . در اين ناحيه معدن سرب در خانه سورمه كرون است. اين معدن از سال 1329 هـ . ش، مورد بهره برداری قرار گرفت و دارای نقره، كالين و سرب می باشد.
کشاورزی و دام داری
كشاورزی در اين شهرستان علی رغم كم آبی و زمين های نامناسب رونق دارد. فرآورده های زراعتی و باغ داری آن، عبارتند از: بادام، گردو، انگور، زردآلو، توت، هلو، آلبالو، سيب، سنجد، گيلاس، گلابی، خرمالو، انجير. هم چنين كشت های جاليز، گياهان علفی، تره بار، گندم، جو، عدس، ماش، نخود، باقلا، لوبيا و برنج رواج دارد. در زمينه دام پروری پرورش گوسفند، بز و گاو به روش های سنتی و صنعتی رواج دارد.
مشخصات جغرافيايي
شهر نجف آباد، مركز شهرستان نجف آباد با پهنه ای حدود 3 هزار و 750 هكتار، در مسير راه اصفهان – خوزستان، در 32 درجه و 38 دقيقه پهنای شمالی و 51 درجه و 22 دقيقه به ازای خاوری نسبت به نيمروز گرينويچ و بلندی يک هزار و 600 متر از سطح دريا قرار دارد. اين شهرستان از سوی شمال به شهرستان برخوار و ميمه، از باختر به شهرستان فريدن و استان چهارمحال‌و‌بختياری، از‌خاور‌به‌شهرستان های خمينی شهر و فلاورجان و از جنوب به شهرستان لنجان محدود است. نجف آباد در دشت در ميان چند كوه قرار گرفته است. بلندترين بلندی، كوه فيله در جنوب آن است. آب و هوای نجف آباد نيمه بيابانی و ميانگين بيش ترين درجه حرارت سالانه 8/12 و ميانگين كم ترين درجه حرارت سالانه 2/6 درجه سانتی گراد است. بيش ترين بارش درزمستان می بارد و ميانگين بارش ساليانه اين شهر حدود 140 ميلی متر گزارش شده است. ( برای اطلاعات بيش تر نگاه کنيد به اطلاعات جغرافيايی نجف آباد )
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
در چگونگی نام گذاری شهر نجف آباد گفته اند، كه در حدود سال 1022 هـ . ق، شاه عباس اول صفوی، مقدار زيادی پول و جواهرات برای آرامگاه حضرت علی (ع) در نجف اشرف اختصاص داده و تصميم می گيرد به شهر نجف در عراق بفرستد. در اين هنگام شيخ بهايی از جريان آگاه شده درمی يابد كه خروج پول و جواهر برخلاف مصالح كشور است و برای جلوگيری از آن، نزد شاه عباس رفته اظهار می دارد كه ديشب در خواب حضرت علی (ع) را زيارت كردم، به من امر فرمودند كه نجف را به جواهر شما نيازی نيست، پول و جواهر را صرف ساختمان شهری به نام نجف آباد، در نزديک اصفهان كنيد. شاه عباس اين گفته شيخ بهايی را پذيرفته دستور ساختمان اين شهر را می دهد. به اين ترتيب شهر در دشت پهناوری در 29 كيلومتری باختر اصفهان ايجاد گرديد و نجف آباد خوانده شد. پيش از بنای اين شهر، خانواده های زرتشتی، در كوه پايه های شمال شهر ساكن بوده اند. اين شهر كه در مسير شاه راه اصفهان به نواحی باختری، شمال باختری و جنوب كشور قرار دارد، از جای گاه استراتژيک، ارتباطی و اقتصادی مهمی برخوردار است. نجف آباد تا چند دهه پيش قصبه ای بيش نبود و در سال 1337 هـ . ش به عنوان مركز شهرستان شناخته شد.
پیشینه
مقدمه:
در دوره صفوي شهر نجف آباد با طرح شيخ بهايي و به پيشنهاد او به عنوان يك شهر جديد احداث شده است انگيزه ايجاد شهر نجف آباد چه بوده است اظهار نظرات مختلف و ابهامات گوناگون وجود دارد و مشورترين اين قول نزورات و عايدات موقوفات منطقه به وسيله كارواني از اصفهان به سوي نجف اشرف مي رفت كه پس از پيمودن 25 كيلومتر از حركت باز ايستاد و ديگر پيش نرفت شيخ بهايي چاره را در اين ديد كه با اذن شاه عباس محمولات شتران را هزينه بناي شهري كنند به نام نجف آباد وچنين شد كه اين شهر متولد شد در حاشيه اين تاريخچه قصه هايي است كه از آن مي گذريم اما نام نجف آباد مويد اين نظريات و قول ديگر اين است كه توليد و گسترش صنايع نظامي كه صنعت نجف آباد به تازگي توسط برادران شرلي به ايران آمده بود نيازمند موفقيت جغرافيايي خارج از شهر اصفهان بود و نجف آباد احداث شد تا صنعت گران اطراف آن كشور در اين شهر گرد آيند و آمادگي دفاعي صفويان توسعه طلب را از طريق ساخت انواع سلاح هاي آتشين افزايش دهند سابقه صنايع دستي ريخته گري و فزوني صنايع ريخته گري نجف آباد در حال حاضر مويد اين قول است. (لغت نامه دهخدا / نشر سازمان لغت نامه ص 357)
نقل قول: راجر سيوري در كتاب خود مي نويسد: شاه عباس و طراح اصلي شيخ بهايي با ايجاد شبكه هاي كامل آبياري و ارتباطي و بنيان نهادن شهر بازرگاني و پر رونق نجف آباد در 25 كيلومتري غرب اصفهان براي تهيه آذوقه شهر (اصفهان) زير بناي زراعي استواري براي پايتخت جديد فراهم آورد سابقه تهيه مايحتاج خوراكي اصفهاني ها مانند: گوشت و ميوه ولبنيات از نجف آباد كه اكنون نيز كم وبيش ديده مي شود مويد اين نظريات. اگر قبول كنيم كه نجف آباد هر سه نظر فوق صحيح است پندار اشتباهي نيست يعني از نجف آباد با پولها واجناس باز مانده از سفر نجف اشرف احداث شده و صنعت گران از رواياي كشور در آن گرد آمده اند و شيخ بهايي با ايجاد يك قطب كشاورزي در اطراف مناطق مسكوني به شهر را قابل سكونت وخود كفا كرده است و يا اين وصف كه بزرگترين قنات ايران در زمان شاه عباس به نام قنات زرين كمر به طول 9 فرسخ توسط ايشان 11 جوي بزرگ مي شده كه اين 11 جوي به فاصله چند صد متر از يكديگر و بصورت موازي غرب تا شرق شهر را طي مي كرد و باغهاي محاط به شهر را ابياري مي كرد. لازم به تذكر است شمال و جنوب شهر نجف آباد در دو طرف جاده اصلي اصفهان و خوزستان به نام 5 جوبه و 6 جوبه نجف آباد نقشه معماري و شهر سازي پيشرفته اي دارد كه گفته مي شود و نسخ اصلي آن كه توسط شيخ بهايي ترسيم شده است و در موزه شهر ليسبون پايتخت پرتغال نگهداري مي شود. نويسنده كتاب شيخ بهايي در كتاب آينده عشق ذكر كرده كه طراحي و معماري و شيوه شهر سازي نجف اباد كه بوسيله شيخ بهايي صورت گرفت نه تنها در ان زمان بي نظير بوده بلكه پس از گذشت قريب به 4 قرن همچنان مطلوب است. كوچه ها و محلات از شيوه و روش بسيار پشرفته علمي پيروي نموده به طوري كه هنوز هم رفت و امد در كوچه هاي عموماً شمالي / جنوبي و شرقي و غربي آن شهر به صورت ساده و راحت انجام مي شود. محلات طوري طراحي شده كه مشكلات رايج در شهر هاي مشابه را ندارد و اصولاً در اين شهر درگيري هاي قديمي و محله اي وجود ندارد و طراحي و معماري شهر نجف اباد بيانگر قدرت و دانش بي نظير شيخ در زمينه شهر سازي و معماري است.
موقعيت حوضه جغرافيايي نجف آباد:
منطقه نجف آباد بين طول جغرافيايي 60ً 10َ 50 و 34ً 4َ 50 و عرض جغرافيايي 46ً 7َ 32 و 21ً 16َ 32 قرار گرفته است. اين منطقه از ارتفاعات دالان كوه با ارتفاعي بالغ بر 3450 متر واقع در جنوب غربي حوضه و يا در 25/10 كيلومتري جنوب شرقي دامنه شروع شده و با جهتي شرقي به طول 81 كيلومتر تا حدود 5/21 كيلومتري غرب شهر اصفهان ادامه پيدا مي كند. شهرنجف آباد از شمال به زير حوضه علويجه , دهق و از شرق به فلاورجان، خميني شهر و اصفهان و از غرب زير حوضه فريدن و – داران و از جنوب زير حوضه لنجانات محدود مي گردد و بين دو رشته كوههاي شمالي و شمال غربي و جنوب و جنوب غربي محدود است. وسعت منطقه 4163 كيلومتر مربع است.
شهرستان نجف آباد بر گستره دشتي در محصوره فرسايش يافته پيش كوههاي داخلي زاگرس كه متعلق به دوران سوم زمين شناسي مي باشد. در جنوب خوانسار و ميمه، شمال لنجان، شرق فريدن و غرب اصفهان واقع شده است. از نظر طول و عرض جغرافيايي در51 درجه و 21دقيقه طول شرقي و 38 دقيقه و 32 درجه عرض از نصف النهار گرينويچ قرار گرفته است. ارتفاع متوسط آن از سطح دريا در حدود 1655 متر مي باشد كه 82 متر از سطح اصفهان بلند تر است و حدود 635 متر از سطح كوهستاني فريدن پايين تر است.
هواشناسي نجف آباد:
هواشناسي نجف آباد بر اساس آمار 17 ساله ايستگاه در دوره 1992-2002 متوسط بارندگي ساليانه 6/150 ميليمتر و متوسط درجه حرارت ساليانه 9/14 درجه سانتي گراد است. سردترين ماه سال دي ماه و گرمترين آن تيرماه است. معمولاً بارندگي از اواخر مهر ماه شروع و تا اواخر ارديبهشت ماه تقريباً ماه تقريباً بمدت 7 ماه ادامه مي يابد. وقوع بارندگي در ساير ماههاي سال كاملاً تصادفي و اتفاقي است. بطور متوسط ساليانه حدود 96 روز احتمال وقوع يخبندان وجود دارد و روزهاي يخبندان معمولاً از آبانماه شروع و تا اواخر اسفند ماه ادامه دارد و بدين ترتيب حدود7 ماه از سال احتمال وقوع يخبندان وجود دارد.
ويژگي هاي طبيعي، آب و هوا:
بر اساس تقسيم بندي گوسن منطقه نجف آباد در اقليم بندي نيمه بياباني شديد قرار گرفته كه هر چه بطرف غرب پيش برويم به اقليم نيمه بياباني ضعيف تغيير مي يابد. تقسيم بندي اقليمي نجف آباد را درمنطقه خشك بسيار گرم با تابستانهاي خشك قرار داده است كه بتدريج و با حركت به سمت غرب به اقليم نيمه خشك گرم با تابستانهاي خشك قرار مي گيرد. دو رشته كوهي كه حوضه مورد نظر را در بر گرفته است جز پيش كوههاي داخلي زاگرس مي باشد و اكثر ارتفاعات حوضه را تشكيلات آهكي كه تا سه پوشانيده است كه بطور نسبي قابليت نفوذ پزي دارد. اما در منطقه شمال غربي حوضه تشكيلات آهكي آن بدليل شدت تكنونيزاسيون داراي قابليت نفوذ پزيري مناسب تري نسبت به تشكيلات آهكي اطراف نجف آباد دارد مرتفع ترين نقطه ارتفاعي اين حوضه كوه دالان كوه با 3450 متر و پست ترين اين منطقه ارتفاعي 1610 متر در نجف آباد مي باشد.
منابع آب شهرستان نجف آباد:
شامل منابع آب سطحي و منابع آب زير زميني است عمده ترين منابع آب سطحي شهرستان رودخانه چشمه مرغاب، رودخانه خشك رود و درياچه سد زاينده رود بوده و مهمترين منابع آب زير زميني آن نيز چاهها، قناتها و چشمه ها مي باشند.
منابع اراضي:
مطالعات خاك شناسي انجام شده در شهرستان نجف اباد و نيز ارزيابي هاي منطقه را از نظر زمين شناسي تشكيلات منطقه را عمدتاً از سنگهاي آهكي زورايك و كرتاسه و تشكيلات شيب زوراسيك مي داند كه بخش عمده اي از اين منطقه را مي پوشاند.
آبهاي سطحي:
در منطقه نجف آباد كرون تنها يك رودخانه بنام مرغاب وجود دارد كه اصولاًدر فصل پر آبي داراي آب مي باشد و آب چشمه مرغاب نيز به آن اضافه مي گردد . چشمه مرغاب از منابع مهم آبي دشت كرون كه آب رودخانه مرغاب نيز از آن تامين مي شود چشمه مرغاب از جنوب روستاي قلعه ناظر از تشكيلات كارنيك سر چشمه مي گيرد و به سمت جنوب شرقي جريان مي يابد حداكثر دبي اين چشمه در سال 69 حدود 1375 نيز در ثانيه در ماه فروردين وحداقل آن 150 ليتر در ثانيه و مربوط به ماه آبان است مقدار آب چشمه مرغاب در سال 1359 معادل 36789120 متر مكعب و در سال 61-1360 معادل 19673380 متر مكعب بوده است كه اين آب به صورت بين روستاهاي پايين دست تقسيم مي گردد نظر به اينكه رودخانه مرغاب نقش حياتي در منطقه دارد تاثير آن برمنابع مجاور اغلب مورد سوال بوده و بي مناسبت نيست كه مختصري راجع به اثر رودخانه مرغاب بر ذخائر آبهاي زير زميني گفته شود رودخانه مرغاب ضمن تغذيه سفره آب زير زميني بدليل قابليت نفوذ بسترش تاثير مستقيمي بر روي قنوات موجود درحريم و حواشي رودخانه داشته و از همين جهت رودخانه مذكور شرايط تشكيل پر آب ترين قنوات دشت را فراهم كرده است كه از جمله مي توان قنات زرين نجف آباد و قنات علي آباد سوران و قنات شاه رانام برد. اين رودخانه ازمحله چشمه تا شرق قريه هومان در واقعي كه آب در آن وجود داشته باشد باعث تغذيه سفره آب زير زميني شده و ازاين محل به دليل بالا بودن سنگ و ضخامت كم آبرفت رودخانه زهكش را انجام مي دهد و اين سلسله در نزديكي خميران به وضوح ديده مي شود.
آبهاي زير زميني:
وضع ذخيره آب زير زميني و هچنين ضخامت آبرفت در منطقه نجف آباد در نقاط مختلف متفاوت بوده و از لحاظ ابدهي حفره اب زير زميني تغييرات فاحشي دارد. بيشتر منطقه نجف اباد را مارفهاي اليگو سيوسن و در بعضي نقاط شيب هاي كرتاسه فوقاني تشكيل داده است و آبرفتي كه بر روي اين تشكيلات قرار گرفته است از نظر ضخامت و نسبت به نفوذ پذيري در نقاط مختلف شهرستان كاملاً متفاوت است. از شهر نجف اباد بطرف غرب تا حدود ملك آباد و جلال آبادضخامت آبرفت نسبتاً كم و در حدود 50 متر است. دانه ريز بودن و وجود رس فراوان در ابرفت اين منطقه باعث كمبود اب گرديده است ولي حاشيه شمالي كوه جلال اباد، آبرفتهاي دانه درشت بصورت نوارباريكي در اثر رسوبگذاري سيلهاي قديمي بوجود آمده است داراي آبرفتي نسبتاً خوب است و از لحاظ كيفيت شيميايي آب اين منطقه براي شرب و كشاورزي مناسب مي باشد. در تيران و نواحي اطراف آن ضخامت آبرفت زياد بوده و طبق گزارش ژئو فيزيك در حدود 20 متر مي باشد اين آبرفت نيز از شن و رس متراكم و كم تشكيل شده است فقط در بعضي نقاط كه ابرفتها بوسيله سيلابهاي قديمي شسته شده و رسوبگذاري بود. اين سيلابها در ناور نازكي از جنوب تيران بطرف شرق تشكيل لايه اي نسبتاً آبداري را داده اند كه وضع بادهي اين لايه ها نسبت به اطراف مناسب تر است و هر قدر از دره به طرف غرب پيش روي نمائيم به ضخامت آبرفت افزوده مي گردد وضع سفره آبدار مناسب تر مي شود. بر اساس آمار امور مطالعات آبهاي زير زميني سازمان منطقه اصفهان در سال 1381 در دشت نجف آباد تعداد 140 رشته قنات وجود داشته است كه حداكثر آبدهي آنها برابر 25 ليتر در ثانيه و حداقل آن برابر با كمتر از يك ليتر در ثانيه است در اين دشت نجف آباد برداشتهاي بي رويه از چاهاي زير زميني و حفر چاههاي غير مجازموجب كمبود شديد ابهاي زير زميني گرديده و خصوصاً از سال 59 به بعد هر سال به شدت با افت سطح آبهاي زير زميني مواجه بوده است در حال حاضر به دليل وضعيت هيدرولوژيكي منطقه هيچگونه راه حل درون حوضه اي وجود ندارد. علي رغم افت شديد سطح آب زير زميني در سالهاي پيشين آمار سالهاي 81-80 نشان مي دهد كه تغييرات سطح آب زير زميني اين دشت مثبت و در حدود يك تا دو متر بوده است ميزان كل تخليه از قناتهاي اين دشت در سال 81-80 برابر 83677 هزار متر مكعب بوده است تعداد كل چاههاي عميق دشت نجف اباد 854 حلقه است كه ميزان كل تخليه سالانه آب از انها در حدود 242250 هزار متر مكعب در سال از چاهاي زير زميني را تخليه مي كنند. اين دشت يك دهنه چشمه مهم (چشمه مرغاب)و 9 دهنه چشمه ديگر است كه سالانه بر روي هم حدود 49360هزار متر مكعب آبدهي دارند.
آب و هوا و فعاليتهاي انساني:
بين عوامل طبيعي آب و هوا نقش بسيار مهمي در فعاليتهاي انساني در زمين دارد بطوريكه هيچ نژاد, دسته و گروهي را امكان گريز از تاثيرات شگرف و عميق آن نيست و همواره در خشكي و دريا در جلگه و كوهستان ميان مردم اثر ژرف و دير پايي دارد. مي دانيم كه شرايط آب و هوايي، عوامل موثر در زيست گياهي را كاملاً در اختيار خود گرفته است و در مقياس جهاني و سياره اي بررسي و مطالعه تاثيرات آب و هوا نمايشگر اين واقعيت است كه انسان كدام نواحي را بايد جهت توليد محصولات زراعي و زندگي خويش انتخاب كند و چه شرايطي را براي ادامه حيات فراهم كند و به كشت و بهره برداري چه نوع محصولاتي بپردازد. چه نوع غذاهايي را از راه كشاورزي توليد و به مصرف برساند و اينكه شبكه راههاي محيط جغرافيايي او چه مشخصاتي بايد داشته باشد. اصولاً عامل آب و هوا تاثير مستقيم در بنيان عوامل سازنده محيطهاي جغرافيايي دارد بطوريكه تنها در انواع خاك، پوشش گياهي، پوسته زمين، آبهاي ساكن و روان موثر واقع مي شود بلكه ساخت پاره اي از چهره هاي طبيعي زمين را نيز بر عهده دارد و جالب اينجاست كه در هر نقطه از سياره زمين چهار عامل طبيعي يعني آب و هوا ، پوشش گياهي، نوع خاك، پوشش گياهي و منابع آب آن را مشخصاتي جدا از ساير نواحي مي بخشد و وحدت وتجانس ناحيه اي را به دقت تنظيم مي نمايد. گاهي خشونت آب و هوا ميليونها سال است تلاش و كوشش كشاورزان و دسته هايي انساني را در نتيجه سيلابها و خشكيها و سرما به كلي نابود مي كند و اوضاع اقتصادي را فسخ مينمايد و در چندين سال گذشته (حدوداً از 10 الي12 سال قبل) نجف آباد را نيز خشكسالي فرا گرفته است و كشاورزان منطقه خسارات جبران ناپذيري از عامل طبيعي خشكسالي متحمل شده اند.
پوشش گياهي:
دو نوع پوشش گياهي با توجه به عوامل طبيعي در اين شهرستان مي توان يافت:
پوشش گياهي بياباني:
اين نوع پوشش در مناطق مختلف متفاوت است و بدين شرح مي باشد: شمال، جاز سفيد، چرخك، تيغ شتري، كپ، كنگر، تيغ شكري، كرك، چرخار، قلم قو، پرز
پوشش گياهي كه در جوار آبها مي باشد:
مانند گياهان كنار شهر مثل: مُرغ و چمن و همچنين قابل ذكر است منطقه بين علويجه و دهق داراي پوشش گياهي ضعيف بوده كه حدود 5 تا 7 درصد از سطح خاك را پوشانده است و از گونه هاي مهم آن مي توان از آرتيمزيا نام برد. وجود پوشش گياهي ضعيف در سطح شهرستان نجف آباد از جهت بارندگي كم و در برخي از مناطق نيز به علت محدوديت خاك مي باشد. رستني هاي منطقه نجف آباد از نوع رستني هايي مي باشد كه مخصوص اقيلمهاي سنگي يا ريگي مي باشد و داراي هواي خشك بوده و در ارتفاع بين 2500-1500 متر قرار دارد نمونه اين رستني ها گياهان ساقه كوتاه قارچي شكل هستند. كه داراي خار مي باشند بنام چوبك و ژيپسسوفيلا، ترئيد و اسپرس بوته اي و چندين نوع گون كتيرائي كه داراي انواع گون و گون مشهدي و گون سرخ وبوته هاي خاردار و ديگر از تيره پروانه داران و اشناس هم در مقياس پراكنده كم مي باشد.
حيات وحش شهرستان نجف آباد:
منطقه حفاظت شده قمشلو منطقه‌اي است كه از شمال شهر شروع و تا شمال غرب شهرستان نجف‌آباد (شهر دهق) ادامه دارد. اين منطقه زيستگاه گونه‌هاي مختلفي از حيوانات وحشي ازجمله آهو، قوچ، ميش، كل، گرگ، كفتار، گونه‌هايي از مارهاي سمي و افعي همچنين پرندگاني جون كبك، تيهو، عقاب و كركس مي‌باشد. اين درحالي است كه حدودا تا اوايل دهه 1360 پلنگ نيز در منطقه مي‌زيسته اما از آن تاريخ به بعد مشاهده نشده است.
منبع:
http://forum.sepahannews.com
http://golshn12.blogfa.com
http://www.behrah.com
گردآورنده:
کاوه ملک میرزایی
