گردشگری

• قلعه شوسف 
• قلعه شاه دژ 
• مزار سيد علی نهبندان
• مزار شيح احمد در دهک
• مزار بی بی مريم 
• قلعه گوند در روستای گوند
• آسبادهای چهار فرسخ در روستای چهار فرسخ
• مسجد تاريخی روستای ميغان
• تپه صيادان در فاصله کمی از کوه شاهدژ
قناتآتشکده عليا 
• قلعه اکرم آباد در دهستان عربخانه روستای اکرم آباد
• قراولخانه روستای کلاته سيد علی
• روستای بندان
• قدمگاه مرتضی علی روستای قدمگاه
مزار سيد الحسين در دهک
آسبادهای روستای چهار فرسخ
قلعه روستای دهنو
حوض انبار  های روستای چاهداشی

از سایر مراکز دیدنی نهبندان دخمه های مصنوعی چاهشند ، قلعه کل چاه در روستای کل چاه در نزديکی روستای شير شتر ، آسياب آبی حسن آباد سرکل ، آسياب آبی قنداب در روستای خونيک عليا ، مزار شيخ احمد در روستای دهک ، مزارسلطان اويس خونيک سفلی و آسبادهای خونيک سفلی روستای خونيک سفلی و مزار سلطان محمد در روستای بيچند و مزار شيخ علی موسی در نهبندان مزار ملک چاهرويی در چاهرويی و قلعه رامينگان در روستای رامينگان را میتوان نام برد.

صنايع و معادن

صنايع شهرستان نهبندان به دو دسته ماشيني و صنعتي تقسيم مي‌شود. ولي اطلاعات مدوني درباره‌ي صنايع و معادن اين منطقه كه مستند باشد به دست نيامده است. 

کشاورزی و دام داری

نهبندان‌از‌نظر كشاورزی جايگاه مطلوبی دارد و كشت به روش سنتی صورت می گيرد. نهبندان در دشتی قرار گرفته كه سرتاسر نواحی خاوری، جنوبی و باختری آن را زمين های كشاورزی پوشانده است. كشت اين منطقه آبی است و آب كشاورزی از كاريز و گاه از رودخانه تأمين می شود. ديرينه‌گی برخی از كاريزهای اين ناحيه به دو هزار سال نيز می رسد. فرآورده‌های عمده كشاورزی آن عبارتند از: زيره، پنبه، گندم، جو، انار، انگور، توت، انجير، عناب، سيب و زعفران. دام‌داری نيز در نهبندان رواج داشته و فرآورده های دامی مانند: پشم، روده و پوست از جمله صادرات آن است.  

 مشخصات جغرافيايي

شهرستان نهبندان با پهنه‌ای بيش از 20 هزار كيلومتر مربع، در خراسان‌جنوبي‌قرار دارد. نهبندان از سوی شمال به شهرستان بيرجند، از باختر به استان كرمان، از جنوب و جنوب خاوری به استان سيستان و بلوچستان محدود است. هوای نهبندان گرم وخشك بوده و زير تأثير آب وهوای كويری اختلاف دمای زيادی بين زمستان و تابستان آن ديده می شود. بيش ترين درجه حرارت در تابستان ها، 42 درجه بالای صفر و كم ترين آن در زمستان ها، 10 درجه زير صفر است. در سال های معمولی ميزان باران ساليانه نهبندان به 150 ميلی متر می رسد. 

 وجه تسميه و پيشينه تاريخي

نهبندان در گذشته «نه» و «نيه» ناميده می شده است. بيش تر آثار تاريخی، از جمله «تاريخ سيستان» از اين سرزمين با نام های بالا ياد كرده اند و گويا از سده 7 هـ . ق به بعد «نهبندان» گفته شده است. «نی» به زبان پهلوی، به معنی «بنا» و «شهر» بوده و نظير آن در کلماتی چون نيشابور و نهاوند ديده می شود. لازم به يادآوری است که نهبندان در لهجه مردم محل و در گفتگو، كه جنبه خودمانی تری دارد، هنوز همان «نه» گفته می شود. واژه نهبندان شايد از زمانی متداول شده، كه روستای بندان در 75 كيلومتری جنوب خاوری «نه» به گونه زندان و بندان فرمانروايان سيستان درآمده و اين دو نام با هم و در كنار هم به كار رفته اند. به هر حال شهر «نه» در كناره كوير، در پيش از اسلام وجود داشته و از آبادی های مهم و استراتژيك آن زمان به شمار می رفته است.
نهبندان، همانند ديگر مناطق خراسان، در سال های 30- 31 هـ . ق به دست مسلمانان افتاد و در سده های نخستين اسلامی در قلمرو امويان و عباسيان بود. نهبندان از سال 205 هـ . ق تا سال 247 هـ . ق كه يعقوب ليث سيستانی، در سيستان بر روی كارآمد، در دست طاهريان خراسان بود. يعقوب ليث پس از نبردهای بسيار با دشمنان و عاملان خليفه عباسی، سرانجام در 25 محرم سال 147 هـ . ق، بر سيستان و پيرامون آن چيره شد و نهبندان نيز به قلمرو وی افزوده شد. در 287 هـ . ق، اسماعيل سامانی، در نبردی بر عمرو ليث صفاری پيروز شد و سيستان و خراسان، از جمله نهبندان را به دست آورد. در سال 389 هـ . ق، محمود غزنوی با سرداران سامانی جنگيده بر خراسان چيره شد.
در زمان جانشينان سلطان محمود، سلجوقيان شورش كردند و طغرل اول سلجوقی، پس از چيره شدن بر سلطان مسعود غزنوی،‌ در 429 هـ . ق، به حكومت رسيده سيستان و خراسان از جمله نهبندان را به قلمرو خود افزود. از سال 622 تا 668 هـ . ق، نهبندان يكی از مراكز آباد بوده و والی هايش گاه زير فرمان خوارزمشاهيان كرمان بوده و زمانی به نيابت از فرمانروايان سيستان، زمام امور اين ناحيه را نيز به دست داشته اند.
در سال 668 هـ . ق‌كه امير ترشيز (كاشمر) با سپاه مغول به نيه آمد و آن جا را خراب كرد، ملك نصير الدين، فرمانروای سيستان، پسر خود، شمس الدين علی را به نيه فرستاد تا آن جا را باز سازی كند. سيستان در دوره حكومت ملك نصير الدين توانمند شد و ايالت قهستان از قاين تا ترشيز، تابع سيستان بود و امرای كرمان در هنگام گرفتاری و جنگ، در سيستان پناه می جستند. ركن الدين محمد، فرزند ديگر نصير الدين، به دليل ناسازگاری با پدر از سيستان رفت و در پيرامون آن، به گشودن دژها و شهرها و تهيه سپاه پرداخت و در شهر نيه استقرار يافت. وی در نيه دژها و باغ های متعددی به وجود آورد.
پس از پيروزی شاه اسماعيل اول صفوی بر شيبك خان اوزيك و گشودن هرات در سال 916 هـ . ق ، ملك محمود سيستانی - فرمانروای سيستان - از جانب وی به عنوان حاکم نهبندان و تمامی سرزمين های كرانه جنوب هيرمند پايدار شد. به هر حال، نهبندان تا اواخر سده 10 هـ . ق، تابع سيستان بوده است و از اين زمان زير نظر امرای قاين اداره می شده است، به طوری كه در نيه، حاکمی از سوی آنان مأمور امور ديوانی بوده است. اين امر تا ميانه دوره پهلوی نيز ادامه داشته است. 

منبع:

http://fa.wikipedia.org

http://www.xum.ir

گردآورنده: 

نرگس ملک میرزایی