شهرستان مه ولات
آب انبار همت آباد
شهرستان مه ولات از شهرستان‌های استان خراسان رضوی به مرکزیت شهر فیض‌آباد است.
در سال ۱۳۸۵، این شهرستان تعداد ۴۷٬۶۶۳ نفر جمعیت داشته که از این تعداد، ۳۲٬۵۱۲ نفر در روستاها و ۱۵٬۱۵۱ نفر در شهر فیض‌آباد ساکن می‌باشند.شهر فیض‌آباد که در طول جغرافیایی ۵۸٫۵۰ و عرض شمالی ۳۴،۵۴ واقع گردیده، دارای موقعیت راهبردی مناسب است و در مسیر جاده‌های بین المللی شمال، جنوب و جنوب شرقی ایران بندرعباس و زاهدان و پاکستان قرار دارد و نیز شبکه ریلی آسیای مرکزی بندرعباس از این شهرستان می‌گذرد. این شهرستان از شمال به دهستان پایین ولایت بخش مرکزی شهرستان تربت حیدریه و از شرق به شهرستان رشتخوار و خواف و از جنوب به شهرستان گناباد و بخش بجستان و از غرب به شهرستان خلیل‌آباد محدود می‌شود.
موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های طبیعی
مه ولات یکی از شهرستان‌های استان پهناور خراسان رضوی به مرکزیت شهر فیض آباد می‌باشد که از دو بخش مرکزی و شادمهر تشکیل شده‌است. این شهرستان از شمال به تربت حیدریه، از شرق به رشتخوار و خواف، از جنوب به گناباد و از غرب به شهرستان خلیل آباد محدود می‌گردد. براساس آمار و ارقام در حدود ۴۹۰۰۰ نفر در این شهرستان و در نقاط مختلف آن ساکن می‌باشند. جلگه و دشت مه ولات در اراضی شرقی کویر نمک و در قسمت جنوب غربی تربت حیدریه قرار گرفته و در سایه کوه‌های حصار رود معجن و ادامه کوه‌های قلعه جوق، بایگ سرخ آباد در شمال، کوه‌های ازغند، کوه سیاه، کوه فدافن در غرب مه ولات و کوه کبیر با جهت شمالی و جنوبی که حدفاصل جلگه‌های خواف و رشتخوار و گناباد به مه ولات پستی و بلندی‌های این منطقه را تشکیل می‌دهند. شهرستان مه ولات دارای رودخانه‌هایی دائمی است که از جمله می‌توان به رود حصار، رود معجن، رود سرخ آباد و کال شور اشاره نمود و از نظر اقلیمی منطقه‌ای گرم و خشک و بیابانی و کم باران است.
پیشینه تاریخی
مه ولات یا محولات در متون قدیم با معنای متفاوتی از جمله آبادی‌های بهم پیوسته، ماه ولایت یا ولایت ماه و محو نمودن بت و بت پرستی ذکر شده‌است. برای نخستین بار نام مه ولات در کتاب تاریخ بیهق که به سال ۵۶۳ ه. ق توسط علی بن زید بیهقی تالیف شده آمده‌است. در صفحه ۸۰ آن مکتوب سخن از مکانی موسوم به ولایت ماه رفته‌است. افزون بر این تاریخ نگاران و جغرافی نویسان معروفی چون فصیحی خوافی صاحب مجمل می‌نویسد. در سال ۸۰۷ ه. ق امرای تیمور تعدادی از اهالی محولات را قتل‌عام نمودند، همچنین حافظ ابرو در سال ۸۲۳ ق این منطقه را دارالسلطنه هرات ذکر می‌کند و در جای دیگر مولف روضات- الجنات به غارت و تهاجم به محولات در سال ۸۷۴ اشاره می‌نماید. بنابراین منطقه مزبور نظیر نواحی دیگر خراسان رضوی دارای پیشینه و هویتی مشخص در آن روزگار بوده‌است.
دیدنی های مه ولات
سوغات و ره آورد سفر
شهرستان مه ولات به سبب داشتن اقلیم مناسب دارای باغات پسته و انار بسیاری است که محصول این باغات میوه در سراسر استان خراسان رضوی از شهرت بسیاری برخوردار است و اکثر گردشگرانی که از این منطقه دیدن می‌کنند پسته و انار خوش طعم و شیرین این ناحیه تناول نموده و سوغات می‌برند. همچنین از سایر ارمغان‌های شهرستان مه ولات می‌توان به تولیدات نمدی از جمله کلاه و بالاپوش نمدی و بافته‌های زیرانداز نظیر قالیچه‌های پشمی و تابلو فرش‌های نفیس ابریشمین بافت و قالی‌های الوان اشاره کرد.
هنرهای سنتی و صنایع دستی مه ولات
در شهرستان مه ولات نیز مانند سایر شهرستان‌های استان خراسان رضوی مشاغل سنتی و هنرهای ظریفه کماکان از رواجی نسبی بویژه در مناطق روستایی برخوردار است. مهمترین تولیدات صنایع دستی مردمان مه ولات بافت قالیچه‌های ابریشمی است که به صورت تابلو فرش بافته و عرضه می‌شوند. همچنین قالی بافی، گلیم بافی، نمدمالی و صنایع وابسته چوبی نظیر هنر معرق کاری در این ناحیه رواج دارد. همچنین ناحیه دوغ آباد از قدیم‌الایام مرکز پرورش کرم ابریشم و تولیدات پیله ابریشم بوده‌است.
آداب و رسوم مردم مه ولات
مردم روستای میاندهی مه ولات برای طلب باران ابتدا چوبی را به صورت مجسمه یا مترسک درمی آورند و به آب «حت حلو» می‌گویند. در اول شب هفت نفر فاطمه نام جمع شده و با مجسمه به در خانه رفته و با آهنگ شعری را می‌خوانند: ای خدا باروبته/ بارون اوشروبته هر خانه بنا به وسع خود مقداری آرد یا روغن به آنان می‌دهند و صبح با این مواد آش پخته و میان مردم پخش می‌کنند. سپس کلهٔ الاغی را سوزانده درون سینی قرار می‌دهند و به آب می‌افکنند. زیرا عقیده دارند با این کار طلسم باران شکسته می‌شود و باران می‌آید.
منبع:
http://fa.wikipedia.org
http://100raz.com
گردآورنده:
نرگس ملک میرزایی | 
