شیروان

غاركافرقلعه

با توجه به تحقيق و كاوش در آثار باقي مانده در روستاها و آبادي هاي قديمي،  مي توان گفت اين منطقه قبل از اسلام مسكوني بوده و داراي قدمت طولاني است.  مردم شيروان در سال 31 هجري ـ در زمان خلافت عثمان - به اسلام روي آوردند.

در دوران طاهريان و سامانيان،  با اينكه ذكري از نام شيروان نيامده است،  ليكن از بعضي قراين پيداست كه اين شهر به صورت قصبه اي پابرجا بوده است. سلطان محمود غزنوي در لشگركشي خود به هندوستان،  يك شبانه روز در حد فاصل ورگ ـ رزمغان  توقف كرده بود،  و اين محل هنوز هم در ميان مردم شيروان به تخت سلطان محمود معروف است.

از نظر تاريخي، رونق شهر شيروان با دوره فرمانروايي خوارزمشاهيان مربوط است. اين شهر در دوران حكومت قاجار يكي از مناطق مهم درگيري هاي حكام محلي بود.  شهر شيروان در سال 1308 بر اثر زلزله به كلي ويران شد و پس از دوسال،  بار ديگر با اسلوب جديد شهرسازي تجديد بنا شد.

 مراكز ديدني

• غارپوستين دوز
• امامزاده حمزه رضا
• بقعه شيخ رشيدالدين محمد
• آرامگاه تيموري
• غاركافرقلعه

 ييلاق اوغاز و ييلاق گلبل نامانلو  و همچنین منطقه حفاظت شده گلول از سایر دیدنی های شیروان می باشند.

صنايع و معادن

 صنايع و كارخانه های شيروان، عبارتند از: كارخانه قند هزار تنی، كارخانه اسفنج و الياف، نيروگاه گازی، كارخانه كشمش پاك كنی، يخ سازی، كارتن سازی، ريسندگی و بافندگی، كارخانه سيمان و آرد. بازرگانی در شيروان به گونه خريد مازاد توليدات كشاورزان، دام‌داران و باغ‌داران، صدور توليدات كارخانه های قند، الياف و كشمش و صدور كشمش به خارج از كشور صورت می گيرد.

کشاورزی و دام داری

شيروان از گذشته دور زمين های حاصل‌خيزی داشته و از لحاظ توليد گندم، و جو سرشناس است. كشاورزی در شيروان تا پيش از سال 1337 هـ . ش، ‌بيش تر به گونه سنتی انجام می گرفت، اما با ايجاد كارخانه قند شيروان، ورود ابزار و ماشين آلات كشاورزی و كندن چاه های ژرف و نيمه ژرف، آبياری به روش باران مصنوعی و استفاده از كود شيميايی، تحولی بزرگ در كشاروزی اين سامان به عمل آمد. دام‌داری و دام‌‌پروری از فعاليت های اقتصادی مردم شيروان است. نواحی دشتی و كوهستانی شيروان، دارای مرتع، دره ها و دامنه های سرسبز و خرم و باغ های بسيار است، كه مكان مناسبی برای تعليف دام هاست. دام‌داری و دام‌پروری به روش های سنتی كوچ رو، و سنتی بدون كوچ كشاورزان دام‌دار صورت می گيرد. گاوداری نيز به گونه سنتی و صنعتی رواج دارد. از گاوهای نژاد خارجی مانند: هلندی، استراليايی و اسراييلی، در بخش های شيری و گوشتی استفاده می شود. مرغ‌داری نيز به روش سنتی و صنعتی در اين ناحيه انجام می شود.

 مشخصات جغرافيايي

شهرستان شيروان با پهنه ای حدود 2279 كيلومتر مربع، در شمال استان خراسان، در مسير راه مشهد – بجنورد قرار دارد. اين شهرستان از سوی شمال به جمهوری تركمنستان، از باختر به شهرستان بجنورد، از خاور به شهرستان قوچان و از جنوب به شهرستان اسفراين محدود است. اين شهرستان آب و هوايی كوهستانی با زمستان های سرد – خشك و آرام دارد. بيش ترين درجه حرارت اين ناحيه از 38+ و كم ترين درجه حرارت نيز، 20- درجه سانتيگراد می باشد. شهر شيروان در مسير راه آسفالته اصلی مشهد – گرگان، از نظر جغرافيايی در 37 درجه و 23 دقيقه و 30 ثانيه پهنای شمالی و 57 درجه و 54 دقيقه و 30 ثانيه درازای خاوری و بلندی ‌1160 متر از سطح دريا قرار دارد. شيروان از مركزيت ويژه ای برخوردار بوده و دارای راه هايی، به شرح زير است:
1- راه شيروان – قوچان – مشهد، به درازای 200 كيلومتر
2- راه شيروان – بجنورد، به درازای 60 كيلومتر
3- راه شيروان – درگز، به درازای 180 كيلومتر

 وجه تسميه و پيشينه تاريخي

در مورد نام‌گذاری شهر شيروان، داوری هايی وجود دارد. برخی آن را به شيربانانی منسوب می دانند ه در سده های گذشته در جنگل های ناحيه شيروان به شكار و نگاهداری شير اشتغال داشته اند. از سوی ديگر عده ای شيروان را به نقش شيری وابسته می دانند، كه شكل آن، در دامنه شمالی كوه «اغزقاپوقلی» ديده می شود. كوه های قراول، چنگه و اغزقاپوقلی در نزديكی و جنوب شهر شيروان قرار دارند و روی هم رفته به شيركوه سرشناس هستند. سنگ تشكيل دهنده شكل شير، با ديگر سنگ های كوه اغزقاپوقلی از نظر جنس، گونه و رنگ تفاوت دارد و هر بيننده ای، اين وجه تمايز شكل شير را می بيند. با توجه به آثار تاريخی و گورهای زرتشتی ای كه در اين ناحيه وجود دارد، کهن بودن شهر تأييد گشته و اين وجه تسيه درست تر به نظر می رسد.
شيروان‌در زمان اشکانيان در زمره قلمرو آنان قرار داشته و وجود گورهای زرتشتی و آثار تاريخی در نقاط گوناگون ناحيه شيروان، نه تنها بر شناخت رويدادهای تاريخی شيروان در پيش از تاريخ كمك می نمايد، بلكه آبادی و اهميت اين شهر را در آن زمان نشان می دهد. شهرهای خراسان، از جمله شيروان، بين سال های 31 و 32 هـ . ق، در روزگار خلافت عثمان، به دست مسلمانان افتاد. در زمان حكومت طاهريان، صفاريان و سامانيان، شيروان يكی‌از آبادی‌های پر‌جمعيت و آباد بوده است. سلطان محمود غزنوی در بازگشت از هندوستان از مسير راه مشهد - طرقی - شيروان، يك شبانه روز در روستاهای دهستان گليان شيروان،‌ اردو زده است؛ به طوری كه اين محل را تخت سلطان محمود نيز می نامند. مغولان در 618 هـ . ق، شهرهای خراسان، از جمله شيروان را گشودند و به كشتار و چپاول پرداختند. شيروان در 874 هـ . ق، به دست تيمورلنگ افتاد.
شيروان در زمان صفويه از اعتبار و اهميت ويژه ای برخوردار شد و در زمان شاه عباس بزرگ، كردان جنگجو به اين ناحيه كوچ كردند. شاه عباس صفوی چند بار، از جمله در 1007 هـ . ق، به خراسان كه مورد تاخت و تاز مردمان گوناگون بود و هم چنين به شيروان، مركز حكومت ايلخانی سفر كرده است. نادرشاه افشار در 24 شوال 1148 هـ . ق، به پادشاهی رسيد و رضاقلی ميرزا، پسرش را فرمانروای خراسان، از جمله شيروان كرد.
در 1210 هـ . ق، آقا محمد خان قاجار هنگام رفتن به مشهد، از شيروان گذشت و امير گونه خان، حاكم شيروان نسبت به وی اعلام وفاداری كرد. در روزگار محمد شاه قاجار، شيروان يكی از نواحی مهم درگيری های حاكمان محلی، از جمله حاكمان شيروان و بجنورد بود. ناصرالدين شاه قاجار، دوبار در سال های 1284 و 1300 هـ . ق، به خراسان سفر و از شيروان نيز ديدن كرد.

منابع:

http://hamshahrionline.ir

http://parsology.blogfa.com

گردآورنده: 

یوسف ملک میرزایی