شهرستان خدابنده

شهرستان خدابنده درجنوب شرقي زنجان واقع شده است. در اين منطقه ايلات خدابنده لو و افشار با اقوام بومي درهم آميخته و نژادي را پديد آورده اندكه ازنظر تيپولوژي به نژاد موسوم به زنجاني معروف شده است. شهرستان خدابنده دو شهر تاريخي سهرورد و سجاس را در خود جاي داده است. جايگيري جماعت هاي انساني و يكجانشيني آنان در اين مناطق به اواخر هزاره چهارم و اوايل هزاره پنجم پيش ازميلاد مربوط است.

مراكز ديدني و تاريخي

• گنبد سلطانیه
• مسجد جامع سجاس
• بقعه قيدارنبي
• امامزاده ابراهيم
• امامزاده يحيي
• خر رود
• سجاس رود
• روستای سجاس
• روستای گرماب
• مجتمع تفريحي ،فرهنگي  چشمه بالخلي بولاغي

صنايع و معادن

در مجموع از نظر صنايع، به جز شرکت تولید کننده قطعات ماشین آلات کشاورزی و واحدهای کارگاه موزاییک سازی صنایع بزرگ چشم گیری در اين منطقه ديده نمی شود. در ارتفاعات شهرستان خدابنده معادنی وجود دارد كه به صورت سنتی (دستی) و صنعتی بهره برداری می شوند و مهم ترین آن ها عبارتند از: معدن سنگ گچ در ارتفاعات روستای ملک چمنی و معدن سنگ های ساختمانی و سنگ مرمر در روستای مادآباد در دامنه باختری كوه قيدار. در ارتفاعات شهرستان خدابنده به جز معادن یاد شده، منابع دیگری هم وجود دارد که هنوز مورد بهره برداری قرار نگرفته اند.  

 کشاورزی و دام داری

به طور کلی زیربنای اقتصادی شهرستان خدابنده را کشاورزی، دامداری و صنایع دستی تشکیل می دهد و بیش ترین صادرات آن شامل فرآورده های دامی، صنایع دستی و محصولات کشاورزی از قبیل گندم، جو و انواع بنشن می‌باشد. شغل بیش تر ساکنان این منطقه کشاورزی و دام‌داری است، به همین دلیل کشاورزی در منطقه از حالت سنتی به حالت نیمه صنعتی در حال تغییر است ولی كشاورزی سنتی هنوز در منطقه رواج دارد. در مجموع کشاورزی در این خطه به صورت سنتی و نیمه صنعتی و به روش آبی و دیمی (بیش تر به صورت دیمی) رواج دارد. در مجاورت رودخانه ها و نهرهای منطقه، کشت آبی از رونق خوبی برخوردار است. گندم، جو، نخود، لوبیا، لپه، عدس و انواع تره بارعمده ترین محصولات کشاورزی شهرستان خدابنده را تشکیل می دهند که هم به صورت دیمی و هم به صورت آبی كشت می شوند.
دامداری نیز از دیگر مشاغل اصلی مردم شهرستان خدابنده است که در این منطقه به صورت سنتی رواج داشته و تقریباً در تمام روستاهای این منطقه افرادی به این حرفه اشتغال دارند. دام غالب در این ناحیه گوسفند است و گوسفند نژاد افشار از نظر گوشت مرغوب، معروفیت منطقه‌ای دارد. با این که بیش تر دامداران به نگهداری دام های کوچک از قبیل گوسفند و بز علاقمند هستند ولی برخی از دامداران به نگهداری از دام های بزرگ تر مثل گاو نیز مبادرت می كنند. در روستاهای اطراف شهرستان خدابنده واحدهای گاوداری صنعتی نيز وجود دارند.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

نام این منطقه به جهت حکومت سلطان محمد خدابنده در نزدیکی این منطقه به نام خدابنده معروف شده است. مركز شهرستان خدابنده، قيدار نام دارد كه وجه تسميه آن بر اساس گفته اهالی از نام حضرت قيدار بن اسماعيل بن ابراهيم گرفته شده است. پیشینه تاریخی این شهر به قرن هفتم هجری قمری باز می گردد ولی پيشينه و تاريخ تمدن منطقه خدابنده به طور کلی به هزاره چهارم و پنجم پیش از ميلاد می رسد. دو منطقه تاریخی سهرورد و سجاس در محدوده شهرستان خدابنده قرار گرفته اند كه ضمن برخورداری از آثار تاریخی ارزشمند، دانشمندان و بزرگان زیادی را نیز پرورش داده اند.

 مشخصات جغرافيايي

شهرستان خدابنده يكی از شهرستان های جنوب استان زنجان است که از شمال به شهرستان های ايجرود و ابهر، ازخاور و شمال خاوری به شهرستان ابهر، از جنوب خاوری به شهرستان بویین زهرا (استان قزوین)، از جنوب به استان همدان و از باختر به شهرستان بیجار(استان کردستان) محدود می شود. این شهرستان در 47 درجه و 51 دقيقه تا 48 درجه و 57 دقيقه درازای خاوری و 35 درجه و 35 دقيقه تا 36 درجه و 25 دقيقه پهنای شمالی واقع شده و مرکز آن از نظر جغرافيايی در 48 درجه و 35 دقيقه درازای خاوری و 36 درجه و 7 دقيقه پهنای شمالی و ارتفاع 2050 متری از سطح دريا واقع شده است. به طورکلی منطقه خدابنده یک ناحیه کوهستانی است که از ارتفاعات و قله های متعددی برخوردار می باشد. در سرشماری سراسری سال 1375 جمعیت شهرستان خدابنده 163،067 نفر برآورد شده که از این تعداد 70،918 نفر در شهر قیدار(مرکز شهرستان) زندگی می کرده اند. 

منابع:

http://khodabandehcity.parsiblog.com

http://ostandari-zn.ir

 گردآورنده: 

 یوسف ملک میرزایی