شهر سمنان
دروازه ارگ ، سمنان
در زمان کمبوجيه سمنان مانند پلی سه ايالت ری و خراسان و استرآباد را به هم وصل می کرد. در دوره های بعدی نيز منطقه سمنان مورد توجه خاص حکومت های مرکزی قرار گرفت و مناقشه های متعدد بر سراين منطقه بين قدرتمندان در گرفت.
اشکانيان هم ايران را به هجده ايالت تقسيم کرده بودند که يکی از آنها کميس يا قومس در نواحی سمنان و دامغان بود. از زمان سلسله طاهريان تا غزنويان نيز سمنان اهميت خود را حفظ کرد و ازجمله مناطقی بود که شاهد انبوه کشمکش‌ها بود.
يکی از حکام معروف ايالت کومش در زمان غزنويان امير اجل بختيار بن‌محمد معروف به ابوحرب بختيار بود که بانی منار مسجد جامع سمنان و بقعه پير علمدار کرمان بود.سمنان در دوران مغول همچون ساير نقاط ايران از حملات در امان نماند و متحمل خسارات فراوان شد.
مراكز تاريخي و باستاني
اماكن زيارتي ومذهبي
جاذبه هاي طبيعي
صنايع و معادن
صنايع استان سمنان شامل صنايع دستي و صنايع ماشيني مي شود. صنايع دستی سمنان شامل گليم بافی، نمد مالی، پرده های سنتی، حوله و شال گردن و پارچه های متقال زير ساخت قلم كاراست. علاوه برآن جاجيم، چادر شب، پلاس و چوفا (چوخا) كه بيش تر توسط روستاييان و عشاير توليد می شود, از ديگر صنايع دست باف مردم سمنان است. شهرستان سمنان يكي از مهم ترين قطب هاي صنعتي استان است كه به تنهايي حدود 56 % از واحد هاي صنعتي استان را به خود اختصاص داده است. بيش ترين صنايع اين شهرستان مربوط به توليدات نساجي و چرم است. هم چنين صنايع كاني غير فلزي از مهم ترين و برترين صنايع منطقه بوده و صنايع سلولزي از جمله صنايع نوپاي منطقه است.
معادن اين شهرستان را گچ ، نمك معدن، آهك، دولوميت، (سنگ شيشه – آجر) و سنگ آهن تشكيل مي دهد كه در اين ميان معادن گچ و معادن آهن از مرغوب ترين معادن استان به شمار مي آيند.
به سبب ماهيت كشاورزي , صنعتي و معدني شهرستان سمنان, بازرگاني نيز در اين منطقه از رونق نسبي برخوردار است. مهم ترين صادرات شهرستان سمنان را محصولاتي چون پنبه، انجير، تنباكو، تره بار، نخ، پارچه نخی، كتيرا، گچ، نمك معدن، آهك، دولوميت و سنگ آهن تشكيل مي دهند.
کشاورزی و دام داری
شهرستان سمنان از جمله مناطقي است كه محصولات كشاورزي چون گندم، جو، تنباكو، تره بار، پنبه و انجير را توليد مي كند. دراين استان براي كار كشاورزي از آب رودخانه ها, قنات ها و چاه هاي ژرف استفاده مي شود. باغ هاي گل نرگس سمنان كه نوع مرغوبي از گل نرگس را در سراسر ايران توليد مي كنند از جمله جاذبه هاي گردشگري اين منطقه به شمار مي آيد كه براي بازديد كنندگان جذاب و ديدني است.
دام داري در اين شهرستان هم به صورت صنعتي و هم به صورت سنتي رايج بوده و اين منطقه را به يكي از مناطق با اهميت دام داري استان تبديل كرده است.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
درباره وجه تسميه نام سمنان كه به اين منطقه اطلاق مي شود, عقايد و نظرات متفاوتی رايج ومعمول است که مهم ترين آن ها آورده مي شود.
در گذشته های دور در محل آتشكده بزرگ هريس در كومش (سمنان) شهری عظيم با بت خانه ای بزرگ با ساختمانی رفيع و با شكوه وجود داشته است. به همين علت احتمال می رود كه مردم اين سرزمين قبل از ظهور زرتشت، دارای مذهب «سمتی» يا «سمينه» بوده اند و بت خانه بزرگ آنان در محل سمنان فعلی واقع بوده است.
برخی ديگر بر اين باورند كه سمنان در اصل «سكنان» منسوب به طوايف سكه ها می باشد و الف و نون آن نشانه نسبت و مكان است كه در واژه های گيلان و غيره مشاهده می شود.
- عده ای ديگر از اهالی سمنان عقيده دارند كه نام قديم سمنان (سيم لام) بوده كه بنای آن به دست دو نفر از فرزندان نوح پيغمبر به نام های (سيم النبی) و (لام النبی) انجام گرفته كه مقبره آنان در كوه های شمال خاوری سمنان در محلی موسوم به پيغمبران واقع است. بر اين اساس كلمه (سيم لام) در اثر كثرت استعمال به مرور زمان به سمنان تبديل شده است.
برخی نيز افسانه بنای اوليه را به دو هزار سال قبل از ميلاد مسيح به دستور تهمورث ديوبند نسبت داده اند. در آن زمان شهر را به سمينا نام گذاری نموده اند كه به مررو زمان به سمنان تغيير يافته است.
روايت ديگر حاكی از اين است كه نام قديم سمنان در زبان محلی «سه مه نان» بوده و منظور ساكنان آن اين بوده است كه محصولات كشاورزی اين منطقه نان و آذوقه اهالی را بيش از سه ماه تأمين نمی كند. بعدها به مرور زمان «سه مه نان» به سمنان تغيير يافته است. به هر حال آن چنان که از منابع و كتب تاريخی استنباط می شود سمنان يكی از مناطق كهن و قديمی ايران است كه در درازای تاريخ فراز و نشيب های زيادی را پشت سر گذاشته است.
منطقه سمنان در تمام دوره حكومت مادها و هخامنشيان، كوميسنه يا كوميشان ( قومس بعد از اسلام ) جزو ايالت بزرگ پارت يا پرتو به شمار می رفت. در اين دوره سمنان, شهر سرحدی ايالات پارت های پارت و ماد به شمار می رفت. به همين علت برخی از مورخان، زمانی اين شهر را جزو مادها و گاهی جزو پارت ها به حساب می آورند.
سلوكيان بزرگ ترين عامل يونانی كردن مشرق بودند و به همين جهت، برای ادامه فرمان روايی خود نظر مساعد مردم را لازم داشتند و برای اين كار تقريبا شصت شهر در مشرق و ايالت پارت بنا كردند. يكی از اين شهرها آپاما يا لاسگرد فعلی است كه در 34 كيلومتری سمنان واقع شده و ديگری شهر هكتا پليس ( صد دورازه ) است كه عده ای آن را دامغان می دانند. اشكانيان ايالات ايران را به هيجده بخش وسيع تقسيم كردند كه يكی از ايالت های مهم آن كميسن قوميس يا قومس در نواحی سمنان و دامغان كنونی بود.
در آغاز قرن هفتم ميلادی تضادهای داخلی در زندگی سياسی – اجتماعی ايران بيش تر شد و مبارزه ای كه به خاطر قدرت و حكومت ميان گروه های گوناگون درگرفت، به تضعيف ايران انجاميد. درهمين زمان يزدگرد سوم، آخرين پادشاه سلسله ساسانی، سرگرم مبارزه با مهاجمان عرب بود كه به تازه گی به ايران تاخته بودند. اين مبارزه كه تا سال 651 ميلادی ادامه داشت، با فتح كامل ايران به دست اعراب خاتمه پذيرفت. اعراب نخست شهر بزرگ و آباد ری را تسخير كردند، سپس به شمال شرقی رفته و به سرزمين كومش ( شهرهای سمنان، دامغان، بسطام ) رسيدند و آن ر ا تسخير كردند.
سمنان در دوره های بعد از اسلام جزو سرزمين تاريخی قومس ( كومش ) به شمار می آمد. سمنان طی تاريخ دو هزار ساله خود شاهد فراز و نشيب ها، جنگ ها، شكست ها و پيروزی های بی شمار بوده است. در دوره های بعدی نيز منطقه سمنان مورد توجه خاص حكومت های مركزی قرار گرفت و منازعه ها ومناقشه های متعدد بر سر اين منطقه بين قدرت مندان درگرفت.
دردوران حكومت امويان و عباسيان به ويژه پس از قتل ابومسلم خراسانی به دست منصور دوانيقی، شورش و بلوا سراسر ايران را در برگرفت و نهضت های بی شماری به وقوع پيوست كه از مهم ترين آن ها قيام سنباد زردتشتی بود. در اندك زمان، زرتشتيان طبرستان و نواحی شمال قومس يعنی سنگسر (مهدی شهر)، شهميرزاد و فولاد محله، به دور رهبر اين نهضت جمع شدند و قومس و ری را به تصرف در آوردند، ولی در ساوه شكست خوردند و سنباد به قومس گريخت و پس از ضبط خزاين ابومسلم رو به طبرستان نهاد. وی پس از مدتی در دره های سنگسر و شهميرزاد به قتل رسيد.
ايالت كومش (قومس) از كانون های مهم اسماعيليان در قرن های ششم و هفتم هجری بود. به طوری كه در اين ايالت 150 قلعه در اختيار اين فرقه بود كه هر مجموعه از آن ها را يك كدخدا و هر قلعه مجزای آن را يك محتشم كه به منزله فرماندار كل يا حاكم بزرگ بود، زير نظر داشت.
سمنان در دوران مغول، هم چون ساير نقاط ايران از حمله و كشت و كشتار اين قوم در امان نماند و متحمل خسارات جانی و مالی بسيار شد. اين كشت و كشتار، در زمان تيمور لنگ نيز كه از سال 783 هجری حمله به ايران را شروع كرد، ادامه يافت.
پس ازظهورواستقرارحكومت صفويان، شاه اسماعيل صفوی به سركوب گردن كشان ولايت ها پرداخت. از جمله، حاكم قلعه فيروزكوه را دستگير كرد و به اين ترتيب، ولايت فيروزكوه و خوار، سمنان و سنگسر به تصرف صفويان درآمد. كريم خان زند با عنوان وكيل الرعايا مدت 29 سال در ايران سلطنت كرد، ولی در اين مدت شهرهای سمنان، دامغان، شاهرود، بسطام، را در اختيار بزرگان خانواده قاجار قرار داد. بعد از مرگ خان زند، آغا محمد خان شيراز را ترك كرد و به طرف كومش و دامغان رفت و با گرد آوردن عده ای از افراد قبيله خود، سرانجام توانست به ولايت كومش ( سمنان، دامغان و بسطام ) و ولايت جنوبی دريای خزر دست يابد. پس از آغا محمد خان، برادر زاده وی به نام فتحعلی شاه قاجار بر اريكه سلطنت تكيه زد و از همان ابتدای سلطنت، خطه قومس را كه زادگاهش بود مورد توجه قرار دارد و ذوالفقار را به عنوان حاكم سمنان برگزيد. نام جغرافيايی قومس تا اواخر دوران قاجاريه بر سر زبان ها بود، ليكن در دوران حكومت پهلوي اول، سمنان در شمار شهرهای استان دوم، يعنی مازندران در آمد.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان سمنان مهم ترين منطقه استان سمنان است كه در درازای جغرافيايی 53 درجه و 23 دقيقه و پهنای جغرافيايی 35 درجه و 34 دقيقه واقع شده است. اين منطقه از خاور و شمال خاوری به شهرستان دامغان، از شمال به شهرستان ساری و قسمتی از شهرستان سواد كوه، ازباختر به شهرستان های گرمسار و دماوند و از جنوب به شهرستان های نايين و اردستان محدود مي شود.
شهرستان سمنان در دامنه‌های جنوبی سلسله جبال البرز قرار گرفته و به تدريج از شمال به جنوب از ارتفاع آن كاسته می شود و به كوير نمك منتهی می شود. رشته كوه البرز هم چون ديواره‌ای شهرستان سمنان را از مازندران جدا می سازد. ارتفاع متوسط شهرستان سمنان از سطح دريا 1132 متر است و در فاصله 234 كيلومتری خاور تهران و در مسير جاده اصلی (آسفالته) تهران – مشهد واقع شده است.
بر اساس آخرين آمار جمعيتی در سال 1375 جمعيت اين شهرستان 142330 نفر بوده كه از اين رقم 91045 نفر جمعيت مركز شهرستان بوده است. مردم شهرستان سمنان آريايی نژادند و به زبان فارسی با گويش سمنانی سخن می گويند. شهر سمنان مركز شهرستان سمنان وهم چنين مركز استان سمنان است. شهر سمنان درغرب گذر آهوان قرار گرفته و به گفته سياحان اين جاده محبوب ترين راه جهت رسيدن به ري در تابستان با گذشتن از ده كوهستان و دارا بودن مناظر خرم و زيباي طبيعي بوده است. شهرستان سمنان از راه هاي ارتباطي جاده اي, راه آهن و هوايي برخوردار است. مهم ترين مسيرهاي دسترسي از شهرهاي بزرگ به اين منطقه راه اصلی تهران – مشهد است كه از ميان شهر سمنان می گذرد. دراين مسير فاصله سمنان با گرمسار 118، با تهران 234، با دامغان 110، با شاهرود 176 و با مشهد 658 كيلومتر است.
مسيرفرعی سمنان – مهدی شهر به درازای 18 كيلومتر که پس از طی 26 کيلومتر با گذشتن از مهدی شهر به شهميرزاد می رسد و مسير فرعي سمنان– فيروزكوه به درازای70 كيلومتر از جمله ديگر راه هاي مناسب اين منطقه هستند. سمنان هم چنين در مسير راه آهن سراسری تهران – مشهد قرار دارد.
منبع:
http://www.hamshahrionline.ir
گردآورنده:
ندا محبی | 
