شهرستان دامغان

چشمه علی وعمارت آن

دامغان در حدود چهارصد سال پيش از ميلاد مسيح چنان عظمتی داشت که اشک سوم و تيرداد اشکانی در سال 249 پيش از ميلاد آن را پايتخت خود اعلام كردند. اين شهر تا قرن دوم ميلادی اهميت خود را حفظ کرد و مرکز ايالت بزرگ قومس بود. برخی ها، طرح اين شهر را به هوشنگ نسبت داده اند.

اين نظريه به واقعيت نزديکتر است که مردم اين منطقه دراطراف رودخانه چشمه علی که در دره کوههای شمالی جاری است اسکان يافتند و مدنيتی را بوجود آوردند. چنانکه نوشته اند , نزديک به چهارصد سال پيش از ميلاد جمعی از مغان در مسير رود سکنی گزيدند و به همين علت , نخست اين منطقه ده مغان ناميده می شده و به مرور زمان و در آخر الامر به دامغان تبديل گرديد.

دامغان مدتی پايتخت زمستانی اشکانيان بود و تا کشته شدن يزدگرد، آخرين پادشاه ساسانی موقعيت خود را  حفظ کرد. در دوره های حکومت امويان، عباسيان،  طاهريان سامانيان، سربداران و ديلميان دامغان از موقعيتی ممتاز برخوردار بود.

بناويادمانهاي تاريخي

• عمارت آغامحمدخان وفتحعلی شاه قاجار
• عمارت دخترناصرالدين شاه
• برج پير علمدار
• گنبد زنگوله
• مدرسه موسويه
• مدرسه حاج فتحعلی بيگ (پامنار )
• نقاره خانه
• مقبره شاهرخ ميرزا
• گنبد چهل دختر
• برج طغرل
• قلعه های روستای مايان
• چشمه علی وعمارت آن
• بازار دامغان
• رباط شاه عباسی دامغان
• آتشکده آبادی صبح

جاذبه هاي طبيعي

• رودخانه چشمه علی دامغان
• رودخانه سفيد رود

اماكن زيارتي ومذهبي

• مسجد تاريخانه دامغان
• مسجد جامع دامغان
• امام زاده جعفر(ع)وامام زاده محمد(ع)
• بقعه امام زادگان عبدالعالی و عبدالمعالی (ع)
• بقعه امام زاده ابراهيم (ع)

صنايع و معادن

صنايع شهرستان دامغان به دو دسته صنايع دستي و مدرن نقسيم مي شود. اين استان از لحاظ صنايع و معادن از اهميت زيادي برخوردار است. دراين شهرستان معادن زيادي شناسايي شده اند كه بعضي از آن ها به بهره برداري رسيده اند.
صنايع دستی شهرستان دامغان؛ چاپ قلم كار، نمد مالی، قالی بافی، جاجيم بافی، كرباس و پارچه بافی را شامل مي شود. هم چنين پشم ريسی كه از آن، دستكش، شال گردن، ژاكت ‌و جوراب تهيه می شود نيز در نواحی كوهستانی رايج است.
بيش ترين صنايع مدرن شهرستان دامغان به صنايع غذايی مربوط است كه شامل تهيه خشك بار، شيرينی و لبنيات مي شود. معادن اين شهرستان نيز از اهميت اقتصادي برخوردارهستند.ازجمله معادن مهم اين شهرستان مي توان معادن زغال سنگ, معادن سرب و روي و معدن طلا را نام برد.
معادن زغال سنگ اين منطقه بيش تر در ارتفاعات شمال و شمال خاوری دامغان وجود دارند كه مملو از ذخاير زغال سنگ است. معدن طالو(24 كيلومتری شمال خاوری)، معدن منصوركوه (20 كيلومتری باختری)، معدن هپال و سال دره (30 كيلومتری شمال) و معدن آهوانو (20 كيلومتری شمال باختری) از جمله معادن شناخته شده زغال سنگ در اين منطقه به شمار مي آيند.
معادن سرب و روي دشتبو (در 32 كيلومتری باختر قوشه) و تويه (در5 كيلومتری شمال باختری آبادی تويه) نيز از جمله معادن فعال سرب و روي در منطقه دامغان به شمار مي آيند. معدن طلايی نيز در«كه زر» در80 كيلومتری جنوب دامغان وجود داشته است وهم چنين معادن فراوان گچ و آهك نيز دراين شهرستان وجود دارد كه تعدادی از آن ها مورد بهره برداری گرفته اند. 

کشاورزی و دام داری

پايه هاي اقتصادي شهرستان دامغان را به ترتيب كشاورزی، دام داری و صنعت تشكيل مي دهد. كشاورزی دراين شهرستان بسيار فعال و از بازدهی نسبتا بالايی برخوردار است. محصولات متنوعي كشاورزی دامغان را تشكيل داده اند كه برخي ازآن ها وجهه اي صادراتی دارند. عمده اين محصولات شامل پسته، ‌پنبه، گندم، جو، انگور، چغندر قند، تره بار، سيب، زردآلو، گردو، گلابی، ‌و آفتاب گردان مي شوند. انواع توليدات كشاورزي از جمله پسته، پنبه، چغندرقند و خشكبار از صادرات اين شهرستان به شمار مي آيند.
دام داری نيز در كنار كشاورزي يكي از اركان اقتصادي منطقه است. دام داري در شهرستان دامغان بيش تر به روش سنتی صورت می گيرد و دردهستان های ييلاقی و خوش آب و هوا مانند رودبار، ‌حومه و ... ‌اشخاصی هستند كه فعاليت خود را بيش تر بر روی دام داری و دام پروری متمركز نموده اند. اين دام داران اگر چه با روش قديمی به فعاليت می پردازند ولی فرآورده های آن ها از قبيل : پوست، پشم و لبنيات علاوه بر تأمين نيازمندی های محلی براي صادرات نيز در نظر گرفته مي شود.

 وجه تسميه و پيشينه تاريخي

برخی از تاريخ نگاران بر اين عقيده اند که در سده ی چهارم پيش از ميلاد، جمعی از مغان در مسير رودخانه ای که امروزه به چشمه علی مشهور است سكنی گزيدند و به همين علت اين منطقه نخست «ده مغان» ناميده شد و به مرور زمان به دمغان و سرانجام به دامغان تبديل شده است.
دامغان در زمان اشك سوم و تيرداد اشكاني پايتخت پايتخت زمستانی شاهان اشكانی بود و تا كشته شدن يزدگرد، آخرين پادشاه ساسانی، موقعيت خود را حفظ كرد. اين شهر تا قرن اول ميلادی اهميت خود را حفظ كرد و مركز ايالت بزرگ قومس بود.
در دوره های حكومت امويان، عباسيان، ‌طاهريان، سامانيان، سربداران و ديلميان دامغان از موقعيتی قابل توجه برای امرا و حكومت ها برخورداربود. منطقه دامغان در زمان سلجوقيان، از جمله پايگاه های مهم پيروان فرقه اسماعيليان بود و در سال های 483 تا 654 هجری قمری وقايع مهمي برای اين فرقه در اين منطقه روی داد. آثار قلعه های موجود، بر اين رويداد و حضور فعال پيروان اسماعيليه درمنطقه دلالت دارد.
بين سال های 700 تا 900 هـ . ق، ‌منطقه دامغان شاهد حضور حكمرانان مختلف بود. يکی از مهم ترين رويداد های اين سال ها حمله سپاهيان تيمور لنگ در سال 769 هـ . ق است که طی آن باقی مانده اهالی دامغان که از كشتار چنگيزخان در امان مانده بودند، به جرم پناه دادن به تاتار ها، از دم تيغ گذشتند. منطقه دامغان كه در دوران صفويان، افشاريان و زنديان مورد توجه و شاهد رويدادهای سياسی متعدد بود در دوران قاجاريه اهميتی به سزا يافت. عده ای از حكمرانان سلسله قاجاريه نيز در اين منطقه چشم به جهان گشودند كه باباخان و فتحعلی خان از آن جمله بودند. در اين ميان فتحعلی شاه علاقه ای وافر به دامغان داشت. دامغان دردوره قاجار از اهميت و آباداني برخوردار بود و هم اكنون نيز از جمله مناطق با اهميت استان سمنان به شمار مي آيد كه در برگيرنده شهرها, روستاها و آبادي هاي زيادي است.

منبع:

http://rasekhoon.net

http://gardeshgariiran.ir

http://www.hamshahrionline.ir

 گردآورنده:

 ندا محبی