شهر سپیدان

سپیدان

مركز شهرستان سپیدان یا بیضا، اردكان است. اردكان در لغت به معنی نوعی از جدول‌ها و اشكال نجومی است. واژه «ارد» را قهر و غضب نیز معنی كرده‌اند و «كان» به معنای معدن است، گفته می‌شود كه اهالی آنجا شورشگر و جنگجو بودند اردكان از حوادث روزگار در امان نماند، حملات افغان‌ها در زمان افشاریه و یورش‌های ایلات بویراحمد در دو قرن پیش خرابی‌های بسیاری در این شهر به بار آورد. پنجاه سال پیش نیز سیل این شهر را نیمه ویران كرد.

مراكز تاریخی وباستانی

• پناهگاه صخره‌ای پیر
• آسیاب قدیمی روستای شهیدآباد
• بقایای آسیاب علی آباد
• تپه ملیان 
• گورستان های سپیدان
• تل های سپیدان
• برج رکن الدین
• تپه بسارجان
• تپه بی‌بی شاه خاتون
• آسیاب های فتح آباد
• نقش‌برجسته تنگ تیر
• برج خلار
• برج گلبهاری
• تپه عباسقلی خان
• قلعه پوزه گزک
• محوطه آسیاب ممو
• آسیاب‌آبی ایاس جان 

جاذبه های طبیعی

• -گردشگاه وسایت اسكی سپیدان
• چشمه و رودخانه شش پیر
• تنگ تیزاب
• گردشگاه چله‌گاه
• برم فیروز
• آبشار مارگون
• آبشار چیکان
• آبشار مورزیان
• دریاچه شش پیران
• تنگ غوره دان
• رودخانه مارگان
• رودخانه چوبخله
• رودخانه بشار 

اماكن زیارتی ومذهبی

• امامزاده سیدنورالدین(ع)
• گردشگاه امامزاده سلطان شهباز

کشاورزی و دام داری

شغل اصلی مردمان اين ناحيه كشاورزی و دامداری است. عمده ترين محصولات اين منطقه غلات، حبوبات انواع ميوه گردو، سيب و گوجه می باشد. آب كشاورزی در اين منطقه از رود ها و چشمه ها تامين می شود. دام داری نيز به لحاظ موقعيت مساعد جغرافيايی در منطقه رواج دارد و انواع محصولات دامی از قبيل فرآورده های لبنی و روغن از توليدات اين بخش می باشد. پرورش زنبور عسل نيز دراين منطقه رايج است. بازرگانی اين منطقه بر 3 شغل مهم كشاورزی و باغ داری و دام داری و صنايع دستی استوار است و مهم ترين صادرات منطقه را گندم، جو، بنشن، گردو،‌ عسل، فرآورده های شيری، روغن، فرش، روكش گيوه تشكيل می دهد. 

مشخصات جغرافيايي

شهرستان سپيدان در باختر استان فارس واقع شده است. سپيدان از شمال و خاور به شهرستان مرودشت، از جنوب به شهرستان شيراز، از جنوب باختری و باختر به شهرستان ممسنی و از شمال باختری به استان کهگيلويه و بوير احمد محدود می‌شود. مركز اين شهرستان، اردكان است كه در 100 كيلومتری شمال باختری شيراز و در مسير راه شيراز – ياسوج قرار گرفته است. آب و هوای اين شهرستان معتدل متمايل به سرد می باشد. اردكان در 51 درجه و 59 دقيقه طول جغرافيايی و 30 درجه و 15 دقيقه عرض جغرافيايی و در ارتفاع 2240 متری از سطح دريا واقع شده است. مسيرهاي دسترسي اين منطقه را راه اردكان – شيراز به طول 100 كيلومتر، راه اردكان – ياسوج به طول 80 كيلومتر و مسير اردكان – نور آباد به طول 85 كيلومتر تشكيل مي‌دهند. در سرشماری سال 1375 جمعيت شهرستان سپيدان 87246 نفر برآورد شد. مردم منطقه آريايی نژادند و به زبان فارسی با گويش های تركی و لری سخن می گويند. عده ای از طوايف قشقايی، طوايف كشكولی بزرگ و كشكولی كوچک نيز در اين منطقه زندگی می كنند.  

 وجه تسميه و پيشينه تاريخي

مركز شهرستان سپيدان يا بيضا، اردكان است. اردكان در لغت به معنی نوعی از جدول ها و اشكال نجومی است. واژه «ارد» را قهر و غضب نيز معنی كرده اند. «ارد» در واژه محلی به معنای شير و «كان» به معنای معدن است، و چون در پيرامون اين منطقه شيرهای درنده وجود داشته لذا به نام اردكان يعنی محل شيرها منسوب گرديده است. ضمنا نام قديمی و اوليه اردكان «ارز كوه» بوده است. قدمت اردكان به دوران صفويه می رسد و بنا به روايات، در زمان شاه طهماسب صفوی ايجاد گرديده است. نام عربی البيضا به معنی سفيد است كه معمولا علاوه بر ناميدن يک شهر جهت نام گذاری يک منطقه وسيع نيز مورد استفاده قرار گرفته است. اين اسم بار اول در زمان تصرف محل مزبور توسط اعراب، به مكان مربوطه اطلاق شده است. در سال 39 هجری (660/659 ميلادی) ساكنين استخر - پايتخت قديمی فارس جنبش جديدی را آغاز كردند تا سيادت متزلزل عربی را ازبين ببرند. به همين جهت فرمانده قشون عرب حوزه فارس با لشكريانی از شهر بصره به جلگه مردودشت اعزام شد. وی برای تشكيل هسته اصلی اردوگاه نظامی خويش جهت سركوب قيام استخر( واقع در حاشيه خاوری مرودشت) قلعه ای را در جبهه باختري آن بنا نهاد.
براساس روايات شهر سپيدان از خانه های خشتی تشكيل يافته كه با يک حصار محصور شده بود. اين شهر دارای يک ارگ و حومه اطراف آن می شده و علاوه بر وجود يک مسجد جمعه و مسجد اصلی از 1 زيارتگاه پر از زوار نيز رواياتی نقل شده است. محدوده شهری بيضا در دوره قرون وسطی می بايستی برطبق نتايج آثار باستانی مكشوفه محدود كامل تل بيضای كنونی و تپه شاه قلعه قطب الدين و بالاخره تپه و مزارع اطراف آن را شامل شود. آثاری مثل صفحه مرمری منقوش و كاشی و اشيايی مانند ميز سنگی نقش دار نشان می دهد كه در اين جا نه يک دهكده بلكه يک شهر يا يک جامعه مهم و پيشرفته وجود داشته است. در نهايت بايد يادآور شد كه جنگ های متعدد در دوره آل بويه و سلجوقيان به شهر لطمه زده است. 

منبع:

http://www.amasterpiece.ir

http://www.hamshahrionline.ir

https://fa.wikipedia.org

http://seeiran.ir

گردآورنده:

کاوه ملک میرزایی