شهرستان سنندج
آبیدر و نمایی از سنندج
گفته ميشود قلعه سنه دژ (سنندج) را سليمان‌خان اردلان والي كردستان در زمان شاه‌صفي (هزار و سي و هشت - هزار و پنجاه و دو هـ .ق.) آباد ساخت و كلمه غم‌ها را كه به حساب ابجد هزارو چهل و شش ميشود ماده تاريخ آن قرار داد. هيچيك از جغرافي‌نويسان اسلامي، اين شهر را به اين اسم در آثار خود ذكر نكرده‌اند.
در گذشته به جاي شهر سنندج فعلي شهري به نام سير وجود داشت كه اين كلمه در فارسي به معناي سي‌سر است. مجاور سي‌سر، محلي بود به نام صدخانيه (صدخانه) كه احتمالاً به مرور زمان اين نام به سنه تغيير يافته است. سنندج مدت چهار قرن تحت حكومت حكام موروثي خاندان اردلان بود كه نسبت خود را به ساسانيان مي‌رسانيدند.
در جنگ‌هاي دولت‌هاي ايران و عثماني در دوره صفويه، اين خاندان گاه جانب ايران را مي‌گرفتند و زماني از عثماني طرفداري مي‌كردند. كريم‌خان زند در سال هزار و صد و چهل و شش هـ .ق. سنندج را ويران كرد و پس از يك دوره هرج و مرج، خسروخان اردلان در سنندج مستقر شد. آغامحمد خان قاجار به پاس خدمات وي سنقر را نيز ضميمه قلمرو حكومتي او كرد.
از سال هزار و دويست و چهارده تا هزار و دويست و چهل هـ .ق. امان‌الله خان پسر خسروخان در سنندج حكومت كرد كه در اين مدت اصلاحات زيادي براي آباداني و عمران شهر سنندج به عمل آمد. در حكومت رضاقلي‌خان اردلان بين اعضاي اين خاندان اختلافاتي به‌وجود آمد و پس از يك سلسله كشمكش‌ها، سرانجام امان‌الله خان برادر رضاقلي‌خان به حكومت رسيد و درحقيقت اين شخص آخرين والي موروثي سنندج بود كه از ســــال هزار و دويست و شصت و پنج تا هزار و دويست و هشتاد و چهار هـ .ق. حكومت كرد.
سراسرنمای سنندج در شب
در سال هزار و دويست و هشتاد و چهار هـ .ق. دولت مركزي، حاج‌ميرزا معتمدالدوله عموي ناصرالدين شاه را به حكومت كردستان منصوب كرد كه تا سال هزار و دويست و نود و يك هـ .ق. در آنجا حكمراني مي‌كرد.در حال حاضر سنندج مركز استان است و يكي از شهرهاي زيباي استان كردستان و غرب كشور به حساب می آيد.
میدان آزادی سنندج - مجسمه این میدان اثری از هادی ضیاء الدینی است
مراكز ديدني و تاريخي
صنايع و معادن
صنايع كارخانه‌ای نساجی، كفاشی، چرم سازی، توليد شير پاستوريزه، كاغذ سازی، توليدات شيميايی، توليدات برق و الكترونيك و فلزی، توليدات كانی غير فلزی، فرآورده های غذايی و داروسازی از جمله صنايع شهرستان سنندج هستند.در اين شهرستان معادن زيادی نيز وجود دارد كه به علت مرغوبيت جنبه صادرات دارند. معدن مرمريت، معدن آهك كوه روشه، معدن سنگ لاشه آجگره و معدن تراورتن كوييك مهم ترين اين معادن است. هم چنين گليم و گليمچه، نازك كاری چوبی، عسل، محصولات دامی، گردو، بادام، زرد آلو، سيب، تره بار، كتيرا، گياهان دارويی، قند و كان های معدنی صادرات اين منطقه را تشکيل می دهند.
کشاورزی و دام داری
اساس اقتصاد شهرستان سنندج بر كشاورزی و باغ‌داری، دام داری و دام‌پروری و صنايع استوار شده است. کشاورزی و باغ‌داری به دليل وجود رودخانه های متعدد و باران كافی از رونق خاصی برخوردار بوده و محصولات عمده آن انواع تره بار، گندم، جو، ذرت، تخم آفتابگردان، سويا، توتون و تنباكو، چغندر قند، بنشن، نباتات علوفه ای، توت فرنگی، زردآلو، گردو، سيب، هلو، بادام، گيلاس، آلبالو، گلابی، آلو، به، هلو، شفتالو و انار می باشند. كشاورزان علاوه بر كشاورزی به زنبورداری نيز اشتغال دارند. دام‌داری و دام پروری از فعاليت های اقتصادی اوليه و اصيل اين منطقه به شمار می رود و بيش تر شامل پرورش گوسفند بوده و در ارتفاعات بالا بز نيز نگه‌داری می شود.
الباس مردها شامل نیم‌تنه‌ای به نام چوخه که از جنس پشم یا کتان است و شلواری گشاد به‌نام رانک که مچ‌پای آن تنگ است.سورانی که نوعی آستین شل و دراز است که دارای شکل مثلثی بوده و بر روی مچ و دست بسته می شود.شال که به آن «پشت ون» و «پشت ینه» نیز گفته می شود، ۳ تا ۱۰ متر طول دارد که در ناحیه کمر بر روی لباسها بسته می شود. دستار یا «کلاقاه» نیز به بعنوان کلاه بر سر مردان کاربرد دارد.لباس دیگری نیز به‌نام مَلَکی دارند که شامل نیم‌تنه‌ای بدون یقه است و از پایین تا بالا با دکمه بسته می‌شود.
لباس زنان
شامل پیراهن بلند (بدون پولک یا با پولک)، جافی، شلواری است همانند شلوار مردان که توسط زنان کرد مخصوصا در روستاها در هنگام کار پوشیده می شود، در مراسم عروسی زنان شلوارهای گشادی می پوشند که از ابریشم ساخته شده و براق است. قبای بلندی که بر روی لباسهای بلند پوشیده می شود که به آن «کولنجه» میگویند که ساخته شده از مخمل یا ابریشم ضخیم است و روسری، که دارای رشته های بلند سیاه و سفید ابریشمی است و روی آنرا زر دوزی می کنند.لباس زن های سنندجی برخلاف لباس سایر مناطق کردستان، فاقد شال است.
مشخصات جغرافيايي
شهرستان سنندج يكی از شهرستان های استان كردستان و مركز اين استان است كه از نظر جغرافيايی در 47 درجه ی درازای خاوری و 35 درجه و 19 دقيقه ی پهنای شمالی و ارتفاع 1500 متر از سطح دريا قرار دارد. شهرستان سنندج از شمال به شهرستان تكاب، از خاور به شهرستان های بيجار و قروه، از جنوب به شهرستان كامياران و از باختر به مريوان و سقز محدود می باشد. شهر سنندج مركز شهرستان در فاصله 657 كيلومتری جنوب باختری تهران و در مسير راه های اصلی مياندوآب ـ كرمانشاه و زنجان ـ كرمانشاه قرار گرفته است. آب و هوای اين شهرستان نسبتا سرد و نيمه خشك است. بر اساس سرشماری سال 1375 جمعيت شهرستان سنندج 359990 نفر و جمعيت شهر سنندج 277808 نفر شامل 59357 خانوار بوده است. مردم اين شهرستان مسلمان سنی و آريايی نژادند و به زبان فارسی با گويش كردی (اورامی و سورانی) صحبت می كنند. مسيرهاي ارتباطي اين شهرستان به مناطق اطراف عبارتند از:
- راه اصلی به سوی شمال باختری تا شهر سقز به درازای 193 كيلومتر، از 87 كيلومتری اين راه راهی اصلی به درازای 44 كيلومتر به سوی شمال خاوری تا شهر بيجار و از آن جا تا شهر زنجان ادامه دارد.
- راه اصلی به سوی خاور تا شهر قروه به درازای 87 كيلومتر، از همين راه، راهی به درازای 165 كيلومتر سنندج را به مركز استان همدان متصل می کند.
- راه اصلی به سوی جنوب تا شهر كرمانشاه به درازای 130 كيلومتر
تمامی اين مسيرها از مقصد مركز استان می باشند.
وجه تسميه و پيشينه تاريخي
در گذشته به جای شهر سنندج فعلی شهری به نام ‹‹سير›› وجود داشت كه اين كلمه در فارسی به معنای ‹‹سی سر›› است. مجاور«سی سر»، محلی به نام «صد خانيه» (صد خانه) بوده كه احتمالا به مرور زمان به ‹‹سنه›› تغيير يافته است. سنندج مدت چهار قرن تحت حكومت حكام موروثی خاندان اردلان بود كه نسبت خود را به ساسانيان می رسانيدند. كريم خان زند در سال 1146 هـ . ق سنندج را ويران كرد و پس از يك دوره هرج و مرج، خسرو خان اردلان در سنندج مستقر شد. آقا محمد خان قاجار به پاس خدمات وی سنقر را نيز ضميمه قلمرو حكومتی او كرد. از سال 1214 تا 1240 هـ . ق امان الله خان پسر خسرو خان در سنندج حكومت می كرد كه در اين مدت اصلاحات زيادی برای آبادانی و عمران شهر سنندج به عمل آمد. در حكومت رضا قلی خان اردلان بين اعضای اين خاندان اختلافاتی به وجود آمد و پس از يك سلسله كشمكش ها، سرانجام امان الله خان برادر رضا قلی خان به حكومت رسيد و در حقيقت اين شخص آخرين والی موروثی سنندج بود كه از سال 1265 تا 1284 هـ . ق حكومت كرد. در سال 1284 هـ . ق دولت مركزی، حاج ميرزا معتمدالدوله عموی ناصرالدين شاه را به حكومت كردستان منصوب كرد و حکومت وی تا سال 1291 هـ . ق ادامه داشت. در حال حاضر سنندج مركز استان است و يكی از شهرهای زيبای استان كردستان و باختر كشور محسوب می شود.
منابع:
http://www.sanandaj.gov.ir
http://fa.wikipedia.org
گردآورنده:
نرگس ملک میرزایی | 
