شهرستان بانه

شهرستان بانه

پيش از اسلام طايفه‌اي زرتشتي به نام قه‌قو بر بانه  حاكم بودند كه در حمله اعراب و بعداز آن، اختيار ديني‌ها حكومت آن را به دست گرفتند. تا اواسط سده سيزدهم هجري  نام اصلي شهر بانه به‌روژه (آفتابگير) بود و قباله هايي نيز وجود دارد كه در همه آنها مركز بانه قصبه به‌روژه ناميده شده است. اين شهر يك بار در قبل از جنگ جهاني اول و بار ديگر در جنگ جهاني دوم دچار آتش‌سوزي شديدي شد. اكنون گورستان شمال شرقي شهر را بانه كهنه يا كهنه بانه مي‌نامند.

علت تغيير نام و جابجا شدن محل شهر به واسطه شيوع بيماري‌هاي وبا و طاعون بود كه هر چند سال يك بار شايع مي‌شد و چون بازماندگان، محل اوليه را آلوده مي‌پنداشتند، مجدداً در جاي ديگري به ايجاد شهر و ده مي‌پرداختند. آتش‌سوزي و جنگ‌هاي قبيله‌اي يكي ديگر از عوامل جابجا شدن محل شهر بود. در بانه، آبادي‌هايي به نام‌هاي نيزه دوكهنه، به روژه كهنه، سياومه كهنه، آرمرده كهنه، توده كهنه و غيره هم شنيده مي‌شود، ولي آبادي‌هايي نيز با همان نام‌ها بدون كلمه كهنه وجود دارد. نام بانه را از كلمه كردي Bon به معني پشت بام و متأثر از ارتفاعات و نحوه استقرار و موقعيت شهر بانه مي‌دانند.

 ارتفاع هزارو پانصد و بيست و پنج متري شهر از سطح دريا و چشم‌انداز ارتفاعات اطراف آن موجب شده مردم براي رسيدن به شهر مسير زيادي را به طرف سربالايي طي كنند. نام بانه را به معني خانه (منظور اقامتگاه و آبادي و مسكن است) و اردو (منظور اردوگاه سربازان است) و پادگان (شهر دو قلعه بزرگ داشته) نيز تفسير كرده‌اند.

مراكز ديدني و تاريخي

• زيارتگاه سليمان بيک
• دشت های بانه
• جنگل‌های بانه
• غار شووی
• زرينه رود
• سد باستانی شو
• شهرتاريخی آرمرده

  صنايع و معادن

  از صنايع و معادن شهرستان بانه اطلاعات مستندي در دست نيست.  

  کشاورزی و دام داری

  اساس اقتصاد شهرستان‌بانه‌بر‌كشاورزی،باغ‌داری،دام‌داری و دام‌پروری استوار است. كشاورزی در شهرستان بانه سنتی و نوع كشت آبی و ديمی است. آب كشاورزی از چاه های نيمه ژرف و رودخانه تامين می شود. از محصولات عمده كشاورزی و باغ‌داری می‌توان گندم، جو، بنشن، نباتات‌علوفه‌ای، انگور، گردو، سيب، بادام، گيلاس، هلو، زردآلو و توت را نام برد. هم‌چنين دام‌داری و دام‌پروری نيز مانند ساير نواحی كردستان بسيار متداول بوده و شامل پرورش گوسفند، بز و گاو می شود. پرورش طيور علاوه بر طريق سنتی، به شيوه مدرن نيز انجام می شود که شامل پرورش مرغ جهت مصارف گوشت و تخم مرغ می باشد. زنبورداری از مشاغل رايج بوده و زارعين علاوه بر فعاليت های كشاورزی، به اين كار نيز اشتغال دارند.  

  مشخصات جغرافيايي

  شهرستان بانه يكی از شهرستان های استان كردستان از نظر جغرافيايی در 45 درجه و 53 دقيقه‌ی درازای خاوری و 35 درجه و 59 دقيقه ی پهنای شمالی و ارتفاع 1540 متری از سطح دريا قرار دارد. شهرستان بانه از شمال به شهرستان سردشت، از خاور به شهرستان سقز و از جنوب و باختر به كشور عراق محدود می گردد. شهر بانه مركز شهرستان بانه در 270 كيلومتری شمال باختری شهر سنندج و در آغاز راه بانه ـ مهاباد قرار دارد. رود بانه از ميان اين شهر می گذرد. چشمه دايمی احمد آباد وچشمه پيرمراد در نزديكی شهر روان است و آب آن مصرف آشاميدنی دارد. آب و هوای اين شهرستان نسبتا سرد و نيمه مرطوب بوده و ميزان بارندگی سالانه به طور متوسط 720 ميلی متر است. مسيرهاي ارتباطي به اين شهرستان عبارتاند از:

  ـ راه آسفالت بانه ـ سقز به سمت شمال خاوری به درازای 60 كيلومتر
  ـ راه آسفالت بانه ـ سردشت به سمت شمال باختری به درازای 60 كيلومتر
  ـ راه بانه ـ مريوان به سمت جنوب خاوری به درازای 160 كيلومتر 

  وجه تسميه و پيشينه تاريخي

  نام اصلی بانه که از شهرهای قديمی استان كردستان بوده، بروژه بوده است. قرن ها تاريخ در بطن اين شهر جريان داشته با اين حال فقدان منابع صحيح تاريخی، تاريخ پيش از اسلام را در اين شهر تاريک کرده است. نام بانه را مشتق از كلمه كردی ‹‹بن›› به معنی پشت بام، متاثر از ارتفاعات و نحوه استقرار و موقعيت جغرافيايی شهر می دانند. هم چنين نام بانه را به معنی ‹‹خانه›› (اقامتگاه و آبادی و مسكن)، ‹‹اردو›› (اردوگاه سربازان) و «پادگان» نيز تفسير كرده اند. تا اواسط سده سيزدهم هجری نام اصلی شهر بانه ‹‹به روژه›› (آفتابگير) بوده و اسنادی نيز وجود دارد که در همه آن ها مرکز بانه قصبه «به روژه» ناميده شده اند. چنان که امروز نيز در بانه آبادی هايی به نام های ‹‹نيزه دو كهنه››، ‹‹به روژه كهنه››، ‹‹سياومه كهنه››‌، ‹‹آرمرده كهنه››، ‹‹توده كهنه›› و يا بدون كلمه ‹‹كهنه›› وجود دارد. آتش سوزی و جنگ های قبيله ای يكی از عوامل جابجا شدن محل شهر بوده است. هم چنين شيوع بيماری های وبا و طاعون نيز در اين امر دخالت داشته است. با شيوع اين بيماری ها، بازماندگان محل اوليه را آلوده پنداشته مجددا در جای ديگری به ايجاد شهر و ده می پرداختند. کلمه کهنه نيز برای تمايز شهر جديد از قديم به کار برده می شده است. اكنون گورستان شمال خاوری شهر را «بانه كهنه» يا «كهنه بانه» می نامند. قبل از اسلام طايفه ای زرتشتی به نام ‹‹قه قو›› بر اين منطقه حاكم بودند كه در حمله اعراب و بعد از آن، ‹‹اختيار دينی ها›› به جای آنان به حكومت پرداختند. اين شهر يك بار قبل از جنگ جهانی اول و بار ديگر در جنگ جهانی دوم دچار آتش سوزی شديدی شد. 

منبع:

http://seeiran.ir

http://www.banehgozar.com

گردآورنده:

محمد صفوی سهی