شهرستان آستارا

خانه هایی با بام های سفالین در کنار رودخانه آستارا

آستارا، شهری کوچک در ساحل غربی دریای خزر و در شمالی‌ترین نقطه استان گیلان و آخرین نقطه مرزی ایران و جمهوری آذربایجان است. آستارا از شرق به دریای خزر، از شمال به آستارای جمهوری آذربایجان، از غرب به شهرستان اردبیل و از جنوب به منطقه تالش نشین گرگان محدود است. رود آستارا که از کنار راه شوسه آستارا - اردبیل می‌گذرد، آستارای ایران را از آستارای جمهوری آذربایجان جدا می سازد در منطقه آستارا علاوه بر زبان ترکی آذربایجانی زبان تالشی‌ نیز رایج است ولی در اثر مهاجرت‌های زیاد از اهمیت آن کاسته شده‌است. آستارا یکی از زیباترین شهرهای شمال استان گیلان است.

 آستارا به موجب قانون تقسیمات کشوری سال ۱۳۱۶ش. بخش شهرستان اردبیل بود، در مهرماه سال ۱۳۳۷ش. تابع آذربایجان شرقی شد و از خرداد سال ۱۳۳۹ش. جزو استان گیلان گردید. جمعیت آن بر اساس سرشماری سال   ۱۳۵۵ش، ۳۵۹۴۵ نفر بوده و طبق برآورد سال ۱۳۶۳ش. به   ۴۳۸۶۴ نفر رسیده و در حال حاظر نزدیک به ۱۰۰۰۰۰ نفر می‌باشد.

این شهرستان شامل دشت و کوهستان است و هوای دشت در تابستان گرم و مرطوب و در زمستان ملایم و هوای کو هستان در تابستان معتدل و در زمستان سرد است. محصولات آن غلات، حبوبات، برنج و فر آورد ه‌های دامی است. از اماکن تاریخی شهرستان آستارا می‌توان به بقعه شیخ تاج الدین محمود خیوی در لمبر محله آستارا، قلعه شیندان، قبرستان قدیمی ونه بین که در بالای دهکده توریستی حیران بر سر راه فرعی نمین واقع است، قبرستان قدیمی دهکده گنج کشی از آبادیهای نزدیک حیران، بقعه پیر قطب الدین نزدیک د هکده باغچه سرا، بقعه سیدابراهیم و سیدقاسم که گفته می‌شود پسران امام موسی کاظم در د هکده کان رود اشاره کرد.

دربارهٔ نام این شهر گفته شده که در آغاز آهسته‌رو بوده زیرا کاروانان و مسافران زمانی‌که به این منطقه مردابی ساحلی می‌رسیدند ناچار به حرکت آهسته‌تر می‌شدند. همان نام اوسته رو یا هوسته رو تالشی به مرور تبدیل به آستارا شده‌است. (در این مورد نگاه کنید به کتاب بستان‌السیاحه). برخی این نام را برگرفته از ریشه استردن یا ستردن بمعنای گرفتن حق العبور یا باج دانسته‌اند که با توجه به دور افتاده بودن منطقه در سالیان گذشته منطقی بنظر می‌رسد.

مراكز ديدني و تاريخي

• آبشار لاتون (بارزاو)
• آبگرم علی داشی
• آبگرم کوته کومه
• آسیو شوان (آسیاب آبی)
• امامزاده ابراهیم و قاسم
• باغ ملی
• بقعه پیر قطب الدین
• بقعه سید محمد دوست
• بقعه‌ی شیخ تاج الدین محمود خیوی
• دوستاق خانه (خانه دیو یا زندان)
• ساحل صدف
• طرق مظفری
• قلعه شیندان
• قلعه ی تک آغاج
• منطقه حیران
• پارک حیات وحش لوندوی
• بهشت کاکتوس‌ها
• باغ پرندگان آستارا
• مرداب استيل
  

صنايع و معادن

از صنايع و معادن شهرستان آستارا اطلاعات مستندي در دست نيست.  

کشاورزی و دام داری

آستارا در منطقه‌ای جلگه ای قرار گرفته و از آب و خاك مناسب برای كشاورزی برخوردار است. آب كشاورزی از رود تأمين می‌شود. محصولات كشاورزی آستارا را برنج، گندم، جو، ‌‌تره بار، ازگيل، آلو، آلوچه و سيب تشكيل مي‌دهند. دام داري در كنار كشاورزي در اين منطقه رونق كافي دارد ولي بيش تر به صورت سنتي رواج دارد.  

مشخصات جغرافيايي

آستارا در طول جغرافيايی 48 درجه و 52 دقيقه و عرض جغرافيايی 38 درجه و 28 دقيقه واقع است كه ارتفاع آن نسبت به دريای آزاد منهای 22 است. آستارا يكی از شهرستان‌های استان گيلان است كه در 189 كيلومتری شمال باختري شهر رشت و در مسير راه اصلی رشت – اردبيل در منطقه ی جلگه ای ساحلی دريای مازندران واقع است. همسايگان آستارا از شمال جمهوری آذربايجان، از خاور دريای مازندران، از جنوب شهرستان هشتپر و از باختر اردبيل هستند. رود آستارا از شمال شهر می گذرد و آستارای ايران را از آستارای جمهوری آذربايجان جدا می كند. رود خواجه كريم چای نيز از مركز شهر می گذرد و به دريای مازندران می پيوندد. مناطق باختری مشرف به آستارا كوهستانی هستند. آب و هوای آستارا معتدل و مرطوب و ميزان بارندگی سالانه به طور متوسط 1500 ميلی متر است.  

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

آستارا واژه‌ای تالشی است كه تالشی‌ها آن را « هسته » و يا « آهسته رو » تلفظ می كنند. از زمان صفويه تا قاجاريه، نام آستارا تنها به منطقه ای ميان انزلی و رود ارس كه بخشی از آن در حال حاضر جزو جمهوری آذربايجان است، اطلاق می شده است. بررسی متون تاريخی مربوط به آستارا نشان می دهد که اين شهر در قرن گذشته دهكده كوچكی در آبريز رودخانه آستارا به نام دهنه كنار بوده و اين نکته بيان‌گر اين است که آستارا به منطقه ‌ای كوهستانی اطلاق می شده نه يک ناحيه شهری. از مشاهدات خاورشناسان در قرن نوزدهم چنين برمی آيد که اين روستا دارای مكان هايی بوده كه از طريق آن ها كالاهای توليدی به خارج از ايران صادر می ‌شده که اين مساله نقش مهمی را در توسعه منطقه ايفا کرده است. در اواخر دوره قاجار به دليل توسعه روابط ايران و روسيه دهكده دهنه كنار تا حدی اهميت بازرگانی و مسافرتی پيدا کرد، اما به سبب كمی عمق آب، بندرگاهی در آن احداث نشد. در محل كنونی آستارا دهی به نام «دهنه‌كنار» وجود داشته كه از زمان قاجاريه به بعد، به سبب صدور كالا و رفت و آمد تجار توسعه يافت و سبب شد تا تمدن جديد اروپا، زودتر به اين شهرستان راه پيدا كند، به طوری كه هم زمان با تأسيس دارالفنون در تهران، در‌ آستارا نيز مدرسه ای به نام «مدرسه صادقيه» افتتاح شد. در دوره معاصر پس از گسترش روابط ميان دولت های ايران و اتحاد جماهير شوروی سابق و سپس با جمهوری های استقلال يافته آذربايجان و گرجستان، آستارا اهميت بيش تری يافت. 

منبع:

http://hamshahrionline.ir

http://100raz.com

 گردآورنده:

حسین تجلی زاده خوب