شهرستان ساري

بافت شهري ساري مركز استان مازندران رابه طوس بن نوذر نسبت مي دهند كه در قرن اول هجري به دست فرخان بن دابويه از ملوك گاوباره تجديد بنا شده است. مسجد بزرگ ساري اولين بنايي بود كه مسلمين توسط ابوالخطيب، نخستين حاكم عباسي طبرستان، در سنه‎ْ 140 هجري قمري احداث كردند و سپس در همان مسجد جامع شهررا نيز بنا كردند. بناي اين مسجد در زمان هارون الرشيد به وسيله يحيي بن يحيي شروع و توسط مازيار بن قارون تمام شد. ساري بعد از اسپهبدان نيز تقريباُ تا به امروز مركز مازندارن بوده است و فرمانروايان طاهري، زيدي و آل باوند تا سال 635 هجري در آنجا حكومت كرده اند. اين شهر در سال 298 هجري توسط اقوامي كه از درياي خزر و سواحل آن هجوم آورده بودند به آتش كشيده شدو در اوايل قرن چهارم در اثر سيل صدمات بسيار ديد و خراب شد.

ساري در زمان سلطان محمد خوارزمشاه و نيز بعد از آن، در حمله مغول آسيب ديد و درزمان مستوفي، شهر تقريبا ويرانه بود. در زمان شاه عباس اول بناهاي مهمي در ساري ساختند. هنگامي كه زنديه طبرستان را فتح كردند مركز طيرستان، از ساري به بارفروش (بابل كنوني) منتقل شد. در دوره آغامحمدخان قاجار (1200 – 1211 هـ.ق) مركز مازندران مجددا از بارفروش به ساري منتقل گرديد.

 زلزله سال 1220 هـ‌. ق باعث تلفات جاني زيادي شد و شهر بيش از پيش روبه ويراني نهاد. در دوران اخير با عبور راه آهن از كنار شهر و احداث خيابانها و ساختمانهاي دولتي بار ديگر ساري رو به آباداني نهاد و امروزه يكي از شهرهاي زيباي استان مازندران و شمال كشور است.

 مراكز ديدني و تاريخي

• باداب سورت
• روستای تیلک
• مجموعه فرح‌آباد
• برج رسكت
• برج سلطان ‌زين العابدين
• پارك‌ميرزا كوچك‌خان
• پناهگاه حيات وحش دشت ناز
• امامزاده عباس
• بناي امامزاده يحيي
• امامزاده صالح مرزرود

صنایع و معادن
در شهرستان ساري صنايع رونق زيادي دارند. ازعمده ترين صنايع شهرستان ساری می توان: صنايع غذايی، صنايع چاپ و انتشار، صنايع اشياء كائوچويی، صنايع تهيه اشياء‌ فلزی، صنايع نساجی، صنايع چوب، صنايع چرم سازی، صنايع شيميايی، صنايع غير فلزی معدنی، پنبه، روغن‌نباتی، آرد، شير پاستوريزه و مشتقات آن را نام برد.از معادن اين منطقه اطلاعات مستندي در دست ما نيست.  

کشاورزی و دام داری

كشاورزي و دام‌داري اساس اقتصاد مردمان منطقه ساري را تشكيل مي‌دهند. ساری به علت خاك حاصل خيز و آب كافی از كشاورزی خوبی برخوردار است. آب كشاورزی از رودخانه ها، چشمه ها دره ها و چاه‌هاي ژرف تأمين می‌شوند. محصولات عمده كشاورزی اين شهرستان گندم، جو، ‌برنج، پنبه، توتون، ذرت، تره بار، مركبات و دانه های روغنی است. به علت مجاورت با دريا محصولات دريايی اين شهرستان نيز قابل توجه بوده و ماهي‌گيری در اين شهرستان نيز از‌رونق‌بالايي برخوردار است. برنج، ‌پنبه، ‌گندم، روغن نباتی، توتون، مركبات، ‌تره بار، توليدات پلاستيكی، مصنوعات چوبی و ماهی صادرات شهرستان ساری را تشکيل می دهند.  

مشخصات جغرافيايي

ساری درجلگه پهناوری قرار دارد كه از سوی شمال در 38 كيلومتری دريای مازندران و از سوی جنوب در 25 كيلومتری كوه های البرز واقع است. مركز شهرستان ساری، در270 كيلومتری شمال خاوری تهران و در مسير راه اصلی تهران – گرگان واقع شده است. ساری از نظر جغرافيايی در 53 درجه و 5 دقيقه ی درازای خاوری و 36 درجه و 34 دقيقه‌ی پهنای شمالی و 40 متری از سطح دريا قرار دارد و از شمال به دريای مازندران، از جنوب به كوه های البرز، از خاور به شهرستان نكا و بهشهر و از باختر به شهرستان های جويبار و قائم شهر و سوادكوه محدود می‌شود. رود تجن از خاورساری گذشته و با ادامه جهت به سوی شمال در نزديكی فرح آباد به دريای مازندران می پيوندد. از آن جا که ساری مركز استان بوده و راه آهن سراسری تهران – بندرتركمن از جنوب آن می گذرد، گسترش فراوانی يافته است.ساری از شمال خاوری به استان خراسان، از باختر به سوادكوه، جويبار و قائم‌شهر ‌و از جنوب به سمنان محدود مي‌شود. بر اساس سرشماری سال 1375جمعيت ساری بيش از 806و423 نفر بوده كه از اين رقم بيش از 882و 195 نفر جمعيت مركز شهرستان هستند.
مسيرهاي دسترسي به اين منطقه عبارتند از:
- ساری – گرگان به درازای 132 كيلومتر
- آزادراه ساری – قائم شهر به درازای 16 كيلومتر به سوی باختر و از قائم شهر دو راه اصلی، يكی به سوی جنوب جاده فيروزكوه و ديگری به باختر و جنوب باختری ساری – آمل و از آن جا جاده هراز تا تهران
- آزاد راه ساری – دريای مازندران به درازای 28 كيلومتر
- مسير ساری – چهاردانگه به سوی جنوب خاوری به درازای 70كيلومتر  

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

بنای ساری، مركز استان مازندران را به طوس نوذر نسبت می دهند كه در قرن اول هجری به دست فرخان بن دابويه از ملوك گاوباره تجديد بنا شده است. ساری بعد از «اسپهبدان» نيز تقريبا تا به امروز مركز مازندران بوده و فرمانروايان طاهری، زيدی و آل باوند تا سال 635 هجری در آن جا حكومت كرده اند. مسجد بزرگ ساری اولين بنايی بود كه مسلمين توسط ابوالخصيب، نخستين حاكم عباسی طبرستان، ‌در سنه 140 هـ . ق احداث كرده و سپس در همان جا مسجد جامع شهر را نيز بنا نمودند. بنای اين مسجد در زمان هارون الرشيد و به وسيله يحيی بن يحيی شروع و توسط مازياربن قارن تمام شد. اين شهر در سال 298 هجری توسط اقوامی كه از دريای مازندران و سواحل آن هجوم آورده بودند به آتش كشيده شد و در اوايل قرن چهارم نيز در اثر سيل صدمات بسيار ديد و خراب شد. ساری درزمان سلطان محمود خوارزم شاه و نيز بعد از آن، در حمله مغول آسيب بسيار ديد و در زمان مستوفی، شهر تقريبا ويرانه بود. حسام الدوله اردشير، در«دولت آباد» يا «اترابن» قصری ساخت كه احتمالا تپه های سنگر در دهكده های«ليمون» و«دولت آباد»، آثار خرابه های آن قصر باشند. در دوره صفويه – در زمان شاه عباس اول بناهای مهمی در ساری بنا کردند. هنگامی كه زنديه، طبرستان را فتح كردند، مركز طبرستان، از ساری به «بارفروش»( بابل كنونی) منتقل شد. در دوره آقامحمد خان قاجار (1200-1211 هـ . ق) مركز مازندران مجددا از بار فروش به ساری منتقل گرديد. به همين جهت به آبادی و عمران آن كمك شد. زلزله سال 120هـ . ق عده زيادی از سكنه آن را به ديار عدم فرستاد و شهر بيش از پيش رو به ويرانی نهاد. در دوران اخير با عبور راه آهن از كنار شهر و احداث خيابان ها و ساختمان های دولتی بار ديگر ساری رو به آبادانی نهاد و امروزه يكی از شهرهای زيبای استان مازندران و شمال كشور است.  

منابع:

http://www.asnafshomal.com

 http://ardeshirmahalleh.blogfa.com

http://www.hammihan.com

گردآورنده:  فتح الله دیانی