بندر عباس

تا قبل از  قرن چهارم هجری در حوالی بندرعباس- فعلی، بندر و روستای كوچكی به نام «سورو» وجود داشت كه جغرافیا نویسان قرن چهارم هجری قمری از آن نام برده‌اند. برخی معتقدند «شهرو» كه اصطخری به عنوان «دهی كوچك بر كنار دریا» از آن نام برده، همان بندر «سورو» است.

عکس: http://en.wikipedia.org

این بندر در سال نهصد و بیست و چهار هجری قمری «بندر جرون» خوانده می‌شد و دهكده‌ای كوچك بود و در روبه‌روی سواحل شمالی جزیره پراهمیت «هورموز» آن روزگار،‌ قرار داشت. در سال هزار و پانصد و چهارده، پرتغالی‌ها این دهكده كوچك را برای پیاده‌شدن و بارگیری اجناس از خشكی انتخاب كردند.

به دلیل خرچنگ زیادی كه در ساحل این بندر وجود داشت، نام آن را «بندر كامارااو» یا «كامبارائو»، یعنی بندر خرچنگ گذاشتند. نام متداول بعدی؛ یعنی «گمبرون» یا «گامبرون» به احتمال زیاد از لغت پرتغالی «گامارائو» اقتباس شده است. در سال هزار و ششصد و بیست و دو میلادی شاه عباس توانست با كمك انگلیسی‌ها دست پرتغالی‌ها را از این بندر كوتاه كند. به افتخار این پیروزی «بندر گمبرون» به «بندرعباس» تغییر نام داد.

 تا قبل از سال هزار و ششصد و پنجاه میلادی (هزار و هفتاد هجری قمری) بندرعباس حصار نداشت؛ ولی از این زمان دور شهر را محصور كردند و بر امنیت آن افزوده شد. انگلیسی‌ها و هلندی‌ها در بندرعباس تجارتخانه،‌ و در كنار دریا عمارت زیبایی بنا كردند. در این بندر لنگرگاه مناسبی وجود داشت؛ لذا اكثر كشتی‌های بزرگی كه از هند برای ایران و عثمانی و سایر نقاط كالا حمل می‌كردند،‌ در این بندر لنگر می‌انداختند.

هلندی‌ها در سال هزار و صد و ده هجری قمری (هزار و ششصد و نود و هشت میلادی) با كسب اجازه از دولت ایران، شهر تازه‌ای با بافت و معماری ویژه، در وسط شهر بندرعباس بنا نمودند. عمارت كلاه‌فرهنگی در همین ایام بنا شده است. بافت و شكل ظاهری شهر جدید تا سال هزار و صد و سی و پنج هجری قمری دوام یافت. در نیمه نخست قرن هفدهم، نمایندگان كمپانی هند شرقی سعی كردند بندرعباس را به پایگاه اصلی خود در خلیج‌فارس تبدیل كنند؛ به همین لحاظ، مركز كمپانی هند شرقی در بندرعباس مستقر گردید.

ناوهای نظامی كمپانی هند شرقی نیز در آب‌های نزدیك بندرعباس پهلو گرفتند. این شركت در سال هزار و هفتصد و پنجاه و نه به علت متشنج‌شدن اوضاع و بمباران تأسیسات تجاری انگلیسی‌ها در بندرعباس، مركز تجارت خود را از این بندر به بندر بصره منتقل نمود. این امر بیش از پیش، شرایط انحطاط بندرعباس را فراهم كرد. بعد از ظهور نادرشاه، بندر بوشهر مقر ناوگان ایران شد و بندرعباس و توابع آن طبق قرارداد، به سلطان مسقط به اجاره واگذار شد.

درپی شورش سال هزار و هشتصد و شصت و هشت میلادی در مسقط، این امتیاز لغو شد و شهر بندرعباس و توابع آن دوباره به تصرف كامل دولت ایران درآمد. پس از پیروزی نهضت مشروطیت و تصویب قانون ایالات و ولایات، بندرعباس و توابع آن جزء محدوده ایالت فارس قرار گرفت و سپس در محدوده اختیارات حاكم كرمان درآمد.

در تقسیمات فعلی كشوری شهر بندرعباس مركز استان هرمزگان است. این شهر یكی از مهم‌ترین مراكز استراتژیكی و تجاری ایران در جوار خلیج فارس و دریای عمان است. بارانداز شهید رجایی، اسكله عظیمی است كه بخش وسیعی از مبادله كالاهای تجاری بین ایران و دیگر كشورها از طریق آن صورت می‌گیرد. بندرعباس از طریق راه‌های دریایی، راه‌آهن، جاده‌های ترانزیتی درجه یك و از طریق هوا به كلیه مناطق داخلی و دیگر كشورهای جهان مرتبط است.

 جاذبه های ديدنی

• عمارت کلاه فرنگی
• قلعه خمی
• قلعه لافت
• قلعه هرمز
• محله باستانی سورو
• حمام گله داری
•  پل لاتیدان
• امامزاده سید مظفر
• معبد هندوها

 

عکس: http://marjanonline.tripod.com

صنايع و معادن

از مهم‌ترين صنايع بندرعباس می‌توان‌به‌صنايع‌دريايی، شامل تاسيسات بندری(بندرهای شهيد رجايی و شهيد باهنر)، صنايع‌كشتی‌سازی، صنايع نساجی، صنايع غذايی، صنايع ساختمانی، نيروگاه های برق، پالايشگاه بندر عباس، … اشاره کرد. پالايشگاه بندر عباس، در سال 1372 هـ . ش، مورد بهره برداری قرار گرفته و از صنايع مهم هرمزگان است كه با آغاز به كار آن، از ورود فرآورده های نفتی، بی‌نياز شده و بخشی از فرآورده های آن، صادر می‌شود. گنجايش روزانه اين پالايشگاه، بيش از 230 هزاز بشكه بوده و فرآورده‌های آن، گاز مايع، بنزين، نفت سفيد، و سوخت هواپيما، گازوييل، نفت كوره، قير و گوگرد است. ساخت و طراحی پالايشگاه بندرعباس توسط مهندسان ايرانی انجام شده و شركت های ژاپنی و ايتاليايی تنها نقش نظارت را داشته اند. شهرستان بندرعباس دارای معدن آهك و گچ است كه در 2 كيلومتری خاور و هم‌چنين باختر آن قرار دارند. از مهم ترين معدن های اين شهرستان، معدن گازسورو، سرخون، ‌گيشو، شن و ماسه، نمك آبی را می توان نام برد. معدن هايی كه مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند، معدن سنگ گچ‌خمير، سنگ گچ كشكوييه و نمك در گور هستند. به دليل نزديكی بندرعباس با كرانه های خليج فارس، ماهی گيری بسيار رايج بوده و مردم اين شهرستان بيش تر به صيد ماهی و ميگو می پردازند. صيد ماهی در كرانه های بندرعباس، در پاييز و زمستان صورت می گيرد و صيد ميگو نيز از اوايل پاييز و نيمه نخست زمستان انجام می شود.  

کشاورزی و دام داری

بندرعباس و پيرامون آن از كشاورزی خوبی برخودار بوده و كشت، بيش تر به گونه سنتی انجام می شود. در اين ناحيه، در سه فصل از سال می توان به كشت پرداخت. در پاره‌ای نقاط، به ويژه بخش مركزی بندرعباس، برداشت سه گونه فرآورده در سال به خوبی انجام پذير است. در سال های اخير گرايش به سوی كشاورزی متناسب با امكان های مالی كشاورزی ناحيه، پيدا شده است. ازفرآورده های مهم اين منطقه مركبات، خرما، صيفی، گندم، جو، ذرت، حبوبات، …را می توان نام برد. پرورش درخت خرما و گونه های مركبات اهميت زيادی دارد و ليموشيرين و نارنگی اين ناحيه كم نظير و خوش خوراك بوده وهمراه با خرما از فرآورده های پر سود مردم به شمار مي‌آيند. دام‌داری‌در بندرعباس‌به گونه سنتی رواج دارد، ولی از جايگاه مطلوبی برخوردار نيست. پرورش گوسفند، بز، شتر، مرغ گوشتی و زنبور عسل از فعاليت‌های دام‌داری مردم اين ديار محسوب مي شود.  

مشخصات جغرافيايي

شهرستان بندر عباس با پهنه‌ای حدود 1/ 13255 كيلومتر مربع، در شمال تنگه هرمز، در 27 درجه و 11 دقيقه‌ی پهنای شمالی و 56 درجه و 17 دقيقه ی درازای خاوری نسبت به نيم روز گرينويچ قرار گرفته و بلندی آن از سطح دريا 6 متر است. اين شهرستان از سوی شمال به شهرستان حاجی آباد، از باختر به شهرستان بندر لنگه، از خاور به شهرستان رودان احمدی و از جنوب به خليج فارس محدود است. آب وهوای شهرستان بندر عباس به دليل شرايط ويژه خود،گوناگون بوده و در ناحيه كوهستانی، گرم و خشك و در ناحيه كرانه ای و دشتی، گرم و مرطوب است. آب و هوای نوار كرانه ای آن، در تابستان بسيار گرم و مرطوب و در زمستان هوا معتدل می شود. تابستان در اين ناحيه 9 ماه ادامه می يابد و از اوايل آبان ماه اندك اندك از گرمای هوا كاسته می شود. وزش بادهای شمالی در اين شهرستان همراه با گرد و غبار بوده و گاهی با رطوبت زياد دريا همراه است و هوای بسيار گرم و مرطوبی را به وجود می آورد كه به اين پديده در اصطلاح محلی «شرجی» گويند. بيش تر بخش های شهرستان بندر عباس كوهستانی است كه اندك اندك از جنوب شهرستان (كرانه خليج فارس) به سوی شمال قرار دارند، كه در برخی نقاط دشت های‌حاصل خيز و همواری را به گونه ميان كوهی به وجود آورده اند. بيش ترين بلندی در اين شهرستان 3267 متر و كم‌ترين آن، 2 متر از سطح درياست. شهرستان بندرعباس، ‌در سرشماری عمومی نفوس و مسكن 1375 هـ . ش، دارای 419938 نفر جمعيت بوده است، كه از اين شمار 219533 نفر مرد و 200405 نفر زن بوده اند. بندرعباسی ها سخت كوش، متدين، مهمان نوازهستند. همه آن ها مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفری و سنی هستند. زبان رسمی بندرعباسی ها فارسی است و با گويش ويژه بندری سخن می گويند. مردم اين شهر و پيرامون آن، آميخته ای از فارسی، بلوچی، عرب، سياه پوست، … هستند كه عباسی ناميده می شوند. از ويژگی های نژاد مردم اين ديارمی توان به چهره گشاده با رنگ پوستی گندم گون يا سياه سوخته، قد بلند، موهای مشكی با ابروانی كشيده و پايدار در دوندگی و راه پيمايی اشاره کرد.
فاصله هوايی بندرعباس تا تهران 1060 كيلومتر است. فاصله زمينی اين شهر تا بوشهر 921، تا تهران 1501، تا اصفهان 1082، تا خرمشهر 1234، تا شيراز 601، تا كرمان 498، ‌تا يزد 824، تا بستك 250، تا گنگ 270، ‌تا بندر لنگه 260، ‌تا جاسك 330، تا حاجی آباد 165، تا دهبارز رودان 105، تا قشم 20، تا گاوبندی 510، تا ميناب 110، تا هرمز 30 كيلومتر است.
راه زمينی بندرعباس راه اصلی بندرعباس – تهران می باشد، كه شهر بندرعباس از طريق آن به تمامی نقاط ايران می پيوندد و ازراه های فرعی می توان راه های سياهو، ‌خوش هنگام، جاسك، ‌جگين، گاوبندی، دريا، بندرچارك، جايين، احمدی، لنگه، گاوبندی، ستاق، مقام، گهره را نام برد.
از طريق بندرهای استان هرمزگان حمل و نقل بار و مسافر به جزيره های ايران در خليج فارس و شيخ نشين ها و ديگر كشورها انجام می گيرد و كالا از طريق همين بندرها، به ويژه بندرعباس، بندر شهيد رجايی و بندر شهيد باهنر، … وارد و يا صادر می شود.
مسير بندرعباس- لطف آباد- بندرعباس. مسير بندرعباس- بافق- تهران- ‌مشهد- لطف آباد و برعكس، به درازای 2 هزار و 665 كيلومتر و گنجايش سه ميليون تن در سال.
راه آهن بندرعباس – سرخس – بندر عباس. مسير بندرعباس- سيرجان- بافق- يزد- قم- تهران – شاهرود- فريمان ( مشهد )- سرخس و برعكس. با درازای خط 2 هزار و 540 كيلومتر و گنجايش حمل و نقل سه ميليون تن بار در سال.
مسير بندرعباس – بندر های شمال ( تركمن – اميرآباد)، بندرعباس. مسير : بندر عباس- بافق- يزد- تهران- گرمسار- قايم شهر- بندر اميرآباد و يا تركمن و برعكس. با درازای خط يك هزار و 878 كيلومتر و يك هزار و 947 كيلومتر و گنجايش حمل يك ميليون تن بار در سال.
مسير بندرعباس – رازی – بندرعباس. مسير : بندرعباس- سيرجان- بافق- يزد- تهران- رازی و برعكس، با درازای خط 2 هزار و 446 كيلومتر و گنجايش حمل بار دو ميليون تن در سال.
مسير بندرعباس، جلفا، بندرعباس، مسير : بندرعباس- سيرجان- بافق- يزد- تهران- تبريز- جلفا و برعكس. با درازای 2 هزار و 470 كيلومتر با گنجايش حمل بار دو ميليون تن در سال. 

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

بندرعباس از روزگاران‌كهن دارای نام هايی چون گامارااو، گامبارايو، گامارايو، گامبری، گمبرون، گميرون، گامرون، گمبرو، گمرو و جرون بوده است. بندرعباس درمحل يا نزديك آبادی ماهی‌گيری به نام شهرو(سورو، تهرو، توسر) قرار داشته است. در اوايل سده 8 هـ . ق، كه نام جزيره كنونی هرمز از جرون به هرمز تغيير يافت، نام جرون به شهرو داده شد. با پيشرفت هرمز، كه به گونه ای مركز تخليه كالای بازرگانی و بارگيری كشتی ها، بين جزيره هرمز و كرانه های ايران شده بود، جرون نيز اندك اندك گسترش يافت. بعدها جرون به دليل وجود خرچنگ زياد در كرانه اش « گمرو» ناميده شد. شاه عباس بزرگ صفوی، برای اين كه گمرو يا گمبرون، بزرگترين بندر ايران شود، به شركت هند خاوری امكان هايی در گمبرو، كه انگليسی ها آن را «گامبرون» می خواندند، داد. شاه عباس سپس اين شهر را به نام خود، بندر عباس خواند. بندر عباس از لحاظ جايگاه تاريخی ديرينگي زيادی دارد. تاريخ نگاران و باستان شناسان براين باورند، كه اين شهر، در دوران هخامنشی يكی از بندرهای مهم دريای پارس بوده است. در دوران اشكانی خليج فارس، از جمله بندرعباس از جايگاه ويژه ای برخوردار بوده و در روزگار ساسانی، از مراكز مهم داد و ستد و بازرگانی به شمار می رفته است. در اثر كاوش هايی كه در اسكله سازی سورو انجام گرفته، چندين سكه نقره دوران ساسانی به دست آمده است. شهر بندر عباس به دليل قرار گرفتن در دهانه و كناره خليج فارس و راه های بازرگانی وهمچنين نزديكی با تنگه مهم و استراتژيك هرمز، از لحاظ سياسی، اقتصادی و نظامی دارای اهميت است. در دوران اخير، بندرعباس به يكی از شهرهای بزرگ، مهم و استراتژيك ايران تبديل گشته و پيشرفت زيادی كرده است.