شهرستان حاجی آباد

شهرستان حاجی ­آباد در بخش شمالی استان واقع شده است که تا اواخر سال 1372 از بخش­های تابع شهرستان بندرعباس محسوب می­گردید و از تاریخ 25/11/1372 بعنوان هشتمین شهرستان استان در نظر گرفته شد. حاجی­آباد علاوه بر اینکه از قطب­های مهم کشاورزی و دامداری استان می­باشد، یکی از مراکز صنایع دستی این منطقه نیز به شمار می­رود. ساکنین شهرستان حاجی­آباد را افراد بومی، عشایر مهاجر فارس، کرمان و هرمزگان تشکيل می­دهند. کوچ و اسکان عشایر و مهاجرین سبب رواج بافت قالی و گلیم و سایر بافته­های داری در بین اهالی حاجی آباد شده است. تولیدات عشایری در این منطقه به شرح زیر می­باشد :

1- تولیداتی که بیشتر می­تواند جنبه فروش داشته باشد مثل: قالی، قالیچه، گلیم­چهل ماشوله و گلیم شریکی پیچ .

2- تولیداتی که اکنون به مصرف عشایری خاص می­رسند ولی در گذشته هم جهت مصرف خود و هم برای فروش تولید می­شده­اند مانند خورجین، جوال یاخوره، جاجیم و چادرشب، این محصولات دیگر مثل قبلاً رونق ندارد .

3- تولیداتی که صرفاً جنبه خودمصرفی دارند مانند سیاه­چادر، چغ، آينه­دان، نمکدان، کشکدان، دوکارتن که تولیدکنندگان در بافت آنها از نقشه استفاده نمی­کنند و موتیف­های گیاهی و حیوانی بکار برده شده، عمدتاً از محیط زندگی عشایری الهام گرفته شده است و سینه به سینه به بافندگان انتقال یافته است .

تولیدکنندگان این نوع محصولات در شهرستان حاجی­آباد در مقایسه با سایر شهرستان­های استان کمتر تعدادشان کاهش یافته است و کسانی که در گذشته بافته­هایی مثل خورجین، جاجیم، کشکدان را می­بافتند. اکنون دست به تولید بافته­های دیگر که پرفروش هستند زده­اند و در حقیقت همچنان تولید کننده باقی مانده­اند .

همانگونه که در بالا ذکر شد برخی بافته­های داری در گذشته بسیار رایج بوده­اند اما در حال حاضر دیگر رواج چندانی ندارد که به صورت مختصر در ذیل به آنها پرداخته می­شود .

شهرستان حاجی‌آباد درشمال استان هرمزگان قراردارد و بلندی آن از سطح دريا هزارمتراست. اين شهرستان از سوی شمال و خاور به استان كرمان، از باختر به استان فارس و از جنوب به بخش فين شهرستان بندر عباس محدود مي‌شود. شهرستان حاجی آباد، ناحيه‌ای است كه درميان كوه های آن، دشت های پهناور و حاصل خيز قرار گرفته اند. اين شهرستان به دو بخش خاوری و باختری بخش می شود، كه هر كدام از اين بخش ها از نظر جنس خاك، پهنه، آب، كشت‌و آب و هوا، دارای ويژگی‌هايی است. آب و هوای بخش خاوری، در زمستان معتدل و تابستان آن گرم و خشك بوده،آب اين بخش به گونه چشمه سارهای كوهستانی بوده و بيش تر روستاها در پيرامون همين چشمه سارها بنا شده‌اند . بخش خاوری شامل ناحيه فارغان است، كه پيرامون آن پاره ای زمين های داخلی را دنباله رشته كوه زاگرس در بر گرفته و دارای ستيغ های بلند و دره های ژرف می باشد. ناحيه فارغان و احمدی با توجه به كوهستانی بودن و دگرگونی آب و هوا، دارای پوشش گياهی از گونه های درختان جنگلی سردسيری و گرمسيری می باشند. از دشت پهناور بخش خاوری می توان به دشت آشكارا اشاره كرد كه گونه های فرآورده های كشاورزی در آن كشت می‌شود . بخش باختری كم آب بوده و رود خانه ها، به دليل گذشتن از شوره زارها و گنبد های نمكی دارای آب شور می باشند كه از نظر كشاورزی غير قابل استفاده اند. دشت پهناور گله به دليل شوری گله گاه و پهناوری شوره زارها، جز در كناره شمال و نقاطی از كناره جنوبی، در ديگر نواحی قابل استفاده برای كشاورزی نمی باشد. از اين رو بيش تر مردم اين ديار، در بخش خاوری آن به سر می برند و بخش باختری جمعيت اندكی دارد. كار مردم بخش باختری، كشاورزی است كه با شمار كمی دام به كار خود ادامه می دهند .

قالي بافي از جمله صنايع دستي رايج و مهم اين منطقه است . اين صنعت به ويژه در بين عشاير اسكان يافته رونق زيادي دارد. عشاير اسكان يافته افشاري و آييني به توليد و تهيه انواع قالي، قاليچه، رويه پشتي و چنته اشتغال دارند. اندازه فرش هاي منطقه در ابعاد 2×3 متر است. درشهرستان حاجی آباد و پيرامون آن، كشاورزی و باغ داری رواج داشته و سيستم كشاورزی کارآمدی، متناسب‌با توانايی‌های مالی كشاورزی ناحيه‌پيدا شده است . فرآورده‌های مهم اين بخش خرما، مركبات (ليمو شيرين و نارنگی)، صيفی، غلات و حبوبات مي‌شود. پرورش درخت خرما و مركبات اهميت بسياری دارد، به طوری که در فارغان و هماگ ليموشيرين و نارنگی كم نظيری به دست می آيد. پرورش اين محصولات به ويژه در بخش احمدی از كارهای پر سود روستاييان اين ديار به شمار می رود. دام‌داران اين بخش كوچ نشين بوده و به دليل نبودن مراتع مرغوب و استفاده بيش از اندازه از آن‌ها در اين بخش، دام پروری رونق چندانی ندارد. آب سرد برغنی معروف به آب«ريشو»، آب معدنی پيرامون روستای معدونيه و چشمه سبز پوشان از جمله ديدني هاي اين شهرستان به شمار مي‌آيند .

 صنایع دستی:

جاجیم : جاجیم نوعی بافته داری است که بر روی داراهای افقی و روی زمین بافته می­شود. مواد اولیه جاجیم بافی شامل: نخ، پشم، مو و کامواهای رنگی می­باشد. قریب به 35 الی 40 سال است که بافت این محصول دیگر رواج گذشته خود را از دست داده است و اکثر جاجیم­بافان به بافت دیگر محصولات می­پردازند .

چادرشب­بافی در حاجی آباد با قدمت 300 ساله در روستاهای سیروئیه، جائین و شمیل رایج بوده است. قبلاً شغل اصلی و محل درآمد اهالی روستاهای مذکور چادرشب­بافی و بافت پارچه­های سنتی بوده است به گونه­ای که تمامی سکنه به غیر از کودکان زیر 12 سال به این حرفه مشغول بودند. دستگاه چادرشب­بافی در این روستاها شبیه چادرشب­بافی میناب و قشم بوده است و روش بافت نیز تفاوت چندانی نداشته است. تنها تفاوت در این بوده که در روستاهای مذکور از مرحله کشت پنبه تا تهیه نخل موردنیاز این کار، تماماً توسط زنان صورت می­گرفته است. در منطقه حاجی­آباد بافت دونوع چادرشب­بافی متداول بوده است. یک نوع که به چادر سفید و یا چادر دوخط معروف بوده است و ابعاد 8 متری داشته و دوخط آبی در دوطرف آن اجرا می­شده است. و نوع دیگر چادر نصفه نامیده می­شده است که نیمی از چله­های آن آبی و سفید بوده و یک خط آبی و یک خط سفید هم بر روی چادر اجرا می­شده است. در 25 الی 30 سال گذشته قیمت چادرهای دوخط حدود 25 تومان بوده که جهت فروش به بخش فارغان و بندرعباس نیز ارسال می­شده است .

به گفته یکی از چادرشب­بافان قدیمی به نام استاد سالاری پس از اینکه تلمبه­های آب به روستاهای منطقه راه پیدا کرد و کشاورزی با تأمين آب رونق بیشتر یافت، اهالی روستاهای مذکور دیگر به کار پردردسر چادر شب بافی نپرداختند و این حرفه از رونق افتاد .

سفره : از دیگر انواع بافته­های داری که در گذشته در منطقه حاجی­آباد رواج زیادی داشته است سفره می­باشد که عشایر و روستائیان از آن به هنگام پخت نان جهت نگهداری خمیر و چانه استفاده می­کردند. در حال حاضر نیز در خانه­ها و چادرهای و چادرهای روستایی که هنوز پخت نان محلی متداول است این نوع بافته همچنان جایگاه خود را در بین وسایل نان پختن حفظ کرده است. ابعاد سفره معمولاً 5/1*5/1 متر بوده است. مواداولیه مورد مصرف در بافت نخ، و در بعضی مواقع مو می­باشد .
دوکارتن : نوعی بافته داری کیسه مانند است که نظر فرم، طرح و رنگ مشابه کشکدان می­باشد ولی در اندازة بزرگتر (حدود 60*30 سانتیمتر) بافته می­شود. نحوه بافت آن مشابه بافت گلیم ساده با نقش برجسته و یا گلیم شیریکی پیچ می­باشد. در گذشته دو کارتن محل نگهداری وسایل قالیبافی و پشم چینی و بطور کلی ابزار آلات بوده است .

نوعی دیگر از بافته­های داری است که در ابعاد 100*70 سانتیمتر بافته می­شده است این بافته کیسه­مانند بزرگ از یک طرف ساده بافته می­شده است و قسمت روی آن به روش بافت گلیم شیریکی پیچ و یا قالی اجرا می­شده است. توبره وسیله نگهداری آذوقه و وسایل کوچ عشایر بوده است .

به جز محصولاتی که در بالا به آنها اشاره شد، برخی صنایع نیز در منطقه حاجی­آباد قبلاً وجود داشته­اند، که اکنون دیگر به کلی به فراموشی سپرده شده­اند . ساخت زیورآلات نقره­ای که در روستاهای جائین از توابع شهرستان حاجی­آباد انجام می­شده است از جمله این صنایع می­باشد. به نقل از اهالی این روستا که در 50 کیلومتری حاجی­آباد واقع است تا دوره احمدیه شاه قاجار و رضاشاه افرادی بودند که به ساخت زیورآلاتی از نقره و فیروزه می­پرداخته­اند. بعضی از این صنعتگران بعنوان شغل اصلی و بعضی در کنار حرفه اصلی خود به این کار مبادرت می­نمودند و با استفاده از قالب­های ساده فلزی و کوره­های کوچک گلی که خود درست می­کردند به تولید انواعی از زیورآلات زنانه می­پرداختند . زیورآلات مذکور اسامی محلی خاص داشتند که برخی از آنها عبارتند از: توزلفی، زنجیر، هیکل، گردنبند، علوی، خلکی(خلقی)، به مرور زمان تولیدکنندگان اقلام مذکور به دلیل نداشتن خریدار و کم­شدن جمعیت روستاها به مشاغل دیگر روی آوردند و از 35 الی 40 سال گذشته دیگر کسی در این روستا به این کار نپرداخته است.

فهرست  جاذبه های طبیعی گردشگری در شهرستان حاجی آباد

 عکس: http://abbas4982.blogfa.com