شهرستان اسد آباد

مجسمه سید جمال الدین اسدآبادی

اسدآباد از دوران و روزگاران بسیار قدیم آباد بوده و احتمالا همان آدراپانا است كه ایسیدوروس خاراكسی جغرافی‌دان یونانی كه در حدود سده اول پیش از میلاد می‌زیسته از آن نام برده است. در فاصله سد فرنگی اسدآباد بنای عظیمی از دوره ساسانیان بوده است كه اعراب آن را مطبخ كسری می خواندند. به گمان عده ای زادگاه سیدجمال‌الدين ‌اسدآبادی این شهر می باشد.

این شهر در فاصله 305 كیلومتری جنوب غربی تهران و 36 كیلومتری غرب همدان و به ارتفاع 1595 متر از سطح دریا می باشد و بر سر راه همدان به كرمانشاه در پای جنوبی گردنه اسدآباد قرار گرفته است. شهرستان اسد آباد  در گستره ای به مساحت 1195 كیلومتر مربع، 1/6 درصد از وسعت  استان را تشكیل می دهد.

این شهرستان بر اساس تقسیمات كشوری سال 1377 دارای یك نقطه شهری و یك بخش و شش دهستان به نام‌های چهار دولی، سید جمال‌الدین، دربندرود، پیرسلیمان، جلگه و . . می باشد. شهرستان اسدآباد از شمال به شهرستان قروه در استان كرمانشاه از شمال خاوری و خاور به شهرستان بهار از جنوب خاوری به شهر تویسركان، از جنوب به شهرستان نهاوند، و از غرب به شهرستان‌هاي كرمانشاه و سنقر محدود است.

پیرامون شهرستان اسدآباد را كوههای نسبتاٌ مرتفعی فرا گرفته كه بلندترین آنها كوهستان الوند غربی به ارتفاع 2939 متر و كوه المو قولاخ به ارتفاع 2946 متر است ناحیه مركزی شهرستان مزبور را دشت همواری فرا گرفته كه بوسیله رودخانه قره چای زه كشی می‌گردد. از نظر اقلیمی دارای آب و هوای نیمه سرد بوده میانگین بارندگی در طی دوره پنج ساله معادل 5/403 میلیمتر می‌باشد. متوسط درجه حرارت سالانه طی  همین دوره 8/10 درجه سانتیگراد بوده است. بر اساس آخرین نتایج سر شماری جمعیت این شهرستان 110077 نفر بوده است كه 6/6 درصد جمعیت استان را تشكیل داده است. 

مراكز دیدنی

•  آب انبارشاه عباس  
• یادبود سید جمال
• حمام گلستان
• كتیبه آقاجان بلاغی 
• سنگ ‌نوشته ‌مسجدجامع
• تالاب پیرسلیمان
• مسجدسلطانی

صنايع و معادن

اسدآبادبه لحاظ صنايع و معادن داراي رونق است. از كارخانه‌های مهم اين شهرستان می توان كارخانه‌های صنايع غذايي، آسفالت‌پزی، سنگ بری، بلوك زنی، پلاستيك سازی، قندريزی، واشر سازی، توليد لولا و ابزار يراق نام برد. سه معدن سنگ آهن، ‌چنار، سنگ آهن گلالی و سنگ سيليس واقع در كوه گردنه اسدآباد مورد بهره برداری هستند. 

کشاورزی و دام داری

اسد آباد يك منطقه‌ي است و آب مورد نياز برای كشاورزی از قنات ها و رود ها تامين می شود عمده محصولات كشاورزی اين شهرستان عبارتند از : گندم، جو، ذرت، بنشن، تره بار، انگور، سيب درختی، آلو، زرد آلو، هلو، گردو و بادام. شهرستان اسد آباد به علت موقعيت جغرافيايی ويژه، و بهره مندی از دو ناحيه جلگه و کوه پايه‌ای، دارای شرايط مناسب برای کشاورزی و دام‌داری است. در مراتع ييلاقی مرغوب اين شهرستان دام‌داری به شيوه‌ی روستايي و عشايری رواج داشته، دام و فرآورده های دامی از جمله صادرات اين منطقه محسوب می شوند. تيره هايی از ايل تركاشوند در اين منطقه كوچ و رفت و آمد می كنند كه تابستان ها را در مناطق شمال تويسركان به دام‌داری و كشت محدود می پردازند.  

 مشخصات جغرافيايي

شهرستان‌اسدآباد در 47 كيلومتری باختر همدان و در مسير راه اصلی همدان – كرمانشاه قرار دارد. آب‌و هوای اسد آباد نسبتا سرد و نيمه خشك است و مركز اين شهرستان در 48 درجه و 7 دقيقه درازای خاوری جغرافيايی و 34 درجه و 47 دقيقه پهنای شمالی و بلندی 1585 متری از سطح دريا واقع شده است. شهرستان اسدآباد از شمال به قروه ( از شهرستان های استان كردستان ) و سنقر ( از شهرستان های استان كرمانشاه ) از خاور به شهرستان های همدان و تويسركان، از جنوب به كنگاور ( از شهرستان های استان كرمانشاه ) و از باختر به شهرستان كرمانشاه محدود می‌شود. اسدآباد از يك بخش مركزی تشكيل شده است و قوری‌چای، خرم‌رود و دربندرود مهم ترين‌رودخانه های اين شهرستان به شمار مي‌آيند.
تيره هايی از ايل تركاشوند در اين منطقه كوچ و رفت و آمد می كنند كه تابستان ها را در مناطق شمال تويسركان به دامداری و كشت محدود می پردازند. اهالی شهرستان اسد آباد به زبان تركی و فارسی با گويش های كردی و لری صحبت می كنند. دين آن ها اسلام و
مذهب شان شيعه است. شهرستان اسد آباد در سرشماری سال 1375 تعداد 077/110 نفر جمعيت داشته است. اسد آباد در مسير راه اصلی همدان – كنگاور و در 47 كيلومتری شهر همدان و در 32 كيلومتری شهر كنگاور واقع شده و راهی فرعی به طول 53 كيلومتر تا شهر سنقر و راهی فرعی به طول 49 كيلومتر تا شهر تويسركان از مهم‌ترين مسيرهاي دسترسي به اطراف به شمار مي‌آيند. 

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

قرار گرفتن اسد آباد در يكی از نواحی باستانی و بر سر راه اصلی و قديمی ايران مركزی به بين النهرين،‌ پيوسته اهميتی منزل‌گاهی و ارتباطی به اين شهر كوچك داده است. به روايت مورخين مطبخ خسرو پرويز در دهی به همين نام در ناحيه اسد آباد قرار داشته است. اسد آباد در 811 م. صحنه نبرد ميان لشگريان مأمون و امين، پسران هارون الرشيد بود كه به پيروزی طاهر، فرمانده سپاه مأمون انجاميد و به دنبال آن ايالت جبال به دست مأمون افتاد. اسد آباد به روايت مورخين، تا كنون صحنه كارزارهای زيادی بوده است. اسد آباد در دوره قاجار يكی از توابع همدان بوده است. در اين زمان دو راه اين شهر را به همدان، از طريق گردنه اسد آباد متصل می ساخت كه عبور از هر دو راه، به ويژه در زمستان با مشكلاتی همراه بوده است. ناصر الدين شاه در سفر به كربلا از بسياری آبادی های متعلق به خان های افشار در اين ناحيه گزارش می دهد. اسد آباد در سال های اخير به سبب اينكه زادگاه سيد جمال الدين اسد آبادی بوده اهميتی دوباره يافته است. آثار و ابنيه تاريخی و به جای مانده از گذشته نشان از پيشينه غنی تاريخی اين منطقه دارد.

منابع:

www.tebyan-hamedan.ir

 گردآورنده:

 فاطمه ملک میرزایی