رودخانه هیرمند و چاه نیمه

اين رودخانه، ‌ تنها شريان حياتى سيستان است که از طرف کوه‌هاى بابا در افغانستان سرچشمه مى‌گيرد و پس از طى مسافتى در حدود ۱۰۵۰ کيلومتر وارد درياچه هامون مى‌شود. تمام آب مصرفى دشت سيستان از طريق اين رود تأمين مى‌شود. در ضمن، دوام رودخانه‌هاى منشعب از آن و درياچه و مخازن چاه نيمه، همه بستگى به جريان آب هيرمند دارد.

مقایسه حجم آب درسالهای مختلف

هيرمند (جريکه يا جاريکه) در مرز ايران و افغانستان، به دو شعبه تقسيم مى‌شود. شعبهٔ اصلى به نام رود مشترک پريان (که پريان مشترک هم ناميده مى‌شود) قسمتى از مرز مشترک دو کشور را تشکيل مى‌دهد، سپس وارد افغانستان مى‌شود. شعبهٔ ديگر، در خاک ايران است که خود به دو شاخه تقسيم مى‌شود. يکى به طرف چاه نيمه و ديگرى به طرف مناطق کوهک و زهک مى‌رود که دو سد انحرافى در اين دو منطقه بر روى آن احداث شده است. سد سيستان نيز بر روى شاخه‌اى که از طريق چاه نيمه تأمين مى‌شود، ‌احداث شده است.

در قسمت جنوب دشت سيستان و در حوالى مصب هيرمند، گودال‌هاى طبيعى بزرگى وجود دارد که در حال حاضر از آن‌ها بهره‌بردارى مى‌شود. اين گودال‌‌ها ضمن ذخيرهٔ آب براى آبيارى مناطق بيش‌ترى از سيستان، از زيان‌هاى وارده در مواقع سيلابى شدن رودخانه هيرمند جلوگيرى مى‌کند. مساحت اين مخازن که به صورت درياچهٔ کوچکى درآمده، در حدود ۴۷۰۰ هکتار است. از اين مخازن علاوه بر آبيارى، مى‌توان براى پرورش ماهى نيز استفاده کرد. حداکثر گنجايش اين مخازن ۶۶۰ ميليون مترمکعب است و ظرفيت قابل بهره‌بردارى سالانهٔ آن تا ۳۴۰ ميليون مترمکعب نيز مى‌رسد.

چاه نیمه چاله‌های طبیعی بزرگی درفاصله ۵۰ کیلومتری شهر زابل و۵کیلومتری شهرستان زهک ودر کنار روستای قلعه نوی قرا داردر. آب مازاد رودخانه هیرمند توسط کانالی به آن هدایت می‌شود. گنجایش این مخازن ۷۰۰ میلیون متر مکعب است که به صورتدریاچه مصنوعی در آمده‌است.ظرفیت کل این چاه نیمه ها در بهترین حالت یک هفتم تالاب بین المللی هامون است.

مقایسه حجم آب در ماه مختلف

در مواقع کم آبی، آب شرب و قسمتی از آب کشاورزی سیستان از این دریاچه مصنوعی تامین می‌شود. در حاشیه آب‌های زلال چاه نیمه، پارک جنگلی و باغ وحشی احداث شده که منظره زیبایی را به وجود آورده‌است و به یکی از تفریحگاههای شهرستان زهک برای مردم سیستان تبدیل شده‌است.

قابل ذکر است که حجم آب این چاه نیمه ها با توجه به خشکسالی های مکرر سالهای اخیر و پرداخت نشدن حقابه دریاچه هامون از طرف کشور افغانستان کاهش یافته و خطر زیست محیطی و بین الملی آن منطقه را تهدید خواهد کرد و در صورتی که آب ورودی از کشور افغانستان کماکان به صورت سیل وارد منطقه سیستان شود مشکلات آب شرب نیز بر تهدیدات ناشی از خشکسالی 15 ساله می افزاید.

منبع :

http://vista.ir

http://fa.wikipedia.org

 گردآورنده:

 ندا محبی